گیاه آلوئه‌ورا

آلوئه‌ورا از گیاهانی است که در منزل و آپارتمان نگهداری می‌شوند و علاوه بر ظاهر زیبا، خواص درمانی فراوان نیز دارد. نام علمی آن Aloe vera و از خانواده سوسنیان (Liliaceae) است. آلوئه‌ورا بومی آفریقا و مناطق مدیترانه‌ای است و تاکنون ۲۵۰ گونه از انواع آلوئه‌ورا در سراسر جهان یافت شده و نگهداری می‌شوند. این گیاه به کاکتوس شباهت دارد و «صبر زرد» نیز خوانده می شود. برگ‌های آن کلفت، آبدار و کوزه‌مانند بوده و مراقبت از آن مانند روش نگهداری از کاکتوس‌ها و ساکولنت‌ها است. این گیاه به آبیاری کمتری نیاز داشته و در محیط کم‌آب نیز رشد می‌کند.

آلوئه‌ورا ساقه ندارد و برگ‌هایش می‌توانند تا ۹۰ سانتی‌متر رشد کنند. این گیاه در بیرون از محیط خانه و در مکان‌های گرم، گل‌های زیبایی با ساقه‌های بلند و رنگ‌های متنوع تولید می‌کند، اما در محیط آپارتمانی هرگز شکوفه نمی‌دهد. «آلوئه‌ورا» در لغت به معنی ماده تلخ درخشان است که ریشه در کلمه عربی «آلوئه» دارد. اگر تیغ‌های موجود در لبه گیاه را جدا کنید، از آن ژلی خارج می‌شود که دارای تمام خواص گیاه است.

‌

خواص دارویی انواع آلوئه‌ورا

• شیره آن برای درمان بریدگی‌های خفیف، سوختگی، گزش حشرات و آفتاب‌سوختگی موثر واقع می‌شود.
• برطرف کردن یبوست و تمیز کردن روده‌ها
• معالجه آسم
• برطرف کردن سوءهاضمه و معالجه صرع
• تصفیه کردن خون
• معالجه اسهال خونی
• رفع ریزش مو در اثر مالیدن شیرابه آن به سر و ماساژ دادن موها
• برطرف کردن گرفتگی کبدی
• التیام زخم‌ها در اثر مالیدن شیرابه انواع آلوئه‌ورا روی آن‌ها
• کنترل قند خون با مصرف آلوئه‌ورا
• دارای خاصیت آنتی‌باکتریال و ضدمیکروب

شرایط نگهداری انواع آلوئه‌ورا

نور:

این گیاه برای رشد نیاز به نور کامل و زیاد دارد که به طور غیرمستقیم و مایل به آن می‌تابد. نور خیلی کم یا خیلی زیاد برای آن مضر است و در طولانی‌مدت برگ‌های آن را زرد می‌کند. در بهترین شرایط می‌توانید آلوئه‌ورا را در منزل یا گلخانه قرار دهید تا نور غیرمستقیم به آن بتابد. هر دو هفته یکبار گلدان آن را بچرخانید تا تمامی برگ‌ها نور را دریافت کنند. معمولا پنجره‌های شرقی و غربی مناسب‌ترین مکان برای نگهداری این گیاه هستند. در فصل‌های گرم سال که نور ظهر بسیار شدید است، گیاه را در سایه قرار دهید.

دما:

آلوئه‌ورا بیشتر در مناطق گرمسیری و خشک پرورش می‌یابد و به دمایی بین ۱۷ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد نیاز دارد. این گیاه در گرما یا سرمای شدید آسیب می‌بیند و به تغییرات شدید دمایی حساس است. اگر در محل زندگی شما تفاوت دمای روز و شب زیاد است، به هیچ وجه آن را از خانه خارج نکنید. انواع آلوئه‌ورا به دلیل داشتن حجم آب فراوان در برگ‌ها، نسبت به سرما شدیدا حساس هستند.

آبیاری:

همانطور که ذکر شد، آلوئه‌ورا گیاهی آبدار است و مانند کاکتوس‌های خیلی نیاز به آبیاری ندارد. بهتر است تنها زمانی که خاک آن کاملا خشک شده است و ۱۲ تا ۱۴ روز یکبار آن را آبیاری کنید. حتی می‌توانید چند هفته یکبار نیز این کار را انجام دهید. انواع آلوئه‌ورا در زمستان به آبیاری کمتری نیاز دارند و تا حدی که خاک آن‌ها مرطوب باشد کافی است. پس از آبیاری اطمینان حاصل کنید که آب از گلدان خارج شده و در صورت جمع شدن آب در زیرگلدانی، حتما آن را تخلیه کنید تا ریشه فاسد نشود. آلوئه‌ورا به رطوبت زیاد و خاک باتلاقی حساس است و چنین شرایطی موجب پوسیدن ریشه و برگ آن و نهایتا مرگ گیاه می‌شود.

خاک:

برای پرورش آلوئه‌ورا، از خاک‌هایی با حاصل‌خیزی متوسط و زهکشی بالا استفاده کنید. خاک آن نباید خیلی آب را ذخیره کند و باید بلافاصله آب اضافی را از زیر گلدان خارج کند. هر ترکیبی می‌تواند برای خاک آلوئه‌ورا استفاده شود؛ مانند خاک‌های آماده برای کاکتوس و یا ترکیبی از خاک باغچه + ماسه و … .

کود:

آلوئه‌ورا معمولا نیاز به کوددهی ندارد اما اگر در آن ضعف و بی‌حالی مشاهده کردید، می‌توانید مقداری آن را کوددهی کنید. بهترین زمان برای کوددهی به آلوئه‌ورا، ماهی یکبار در فصل بهار است. می‌توانید از کودهای مخصوص کاکتوس و گیاهان آپارتمانی به صورت محلول در آب، ماهی یکبار و به شکل آبیاری استفاده کنید. اگر گیاه را در محیط بیرون کاشته‌اید، می‌توانید از کودهای ارگانیک یا گرم استفاده کنید.

تعویض گلدان:

شما باید پس از گذشت یک یا دو سال از کاشت، گلدان آلوئه‌ورا را عوض کنید. زیرا ریشه‌های آن به حد کافی رشد کرده‌اند. در بهترین شرایط باید هر ۶ ماه یکبار خاک گلدان را عوض کنید. دقت نمایید تا هنگام تعویض، زهکشی‌های گلدان را مسدود نکنید تا ریشه گیاه فاسد نشود. همیشه هنگام تعویض گلدان، گلدانی با سایز بزرگ‌تر انتخاب کنید. زیرا گیاهان ابتدا به رشد ریشه و سپس ساقه و برگ می‌پردازند. قابل ذکر است که انواع آلوئه‌ورا در محیط آپارتمانی خیلی رشد نمی‌کنند و معمولا تا پنج سال نیز می‌توانند در یک گلدان نگهداری شوند.

تکثیر انواع آلوئه‌ورا

تکثیر انواع آلوئه‌ورا به دو طریق پاجوش و قلمه برگ می‌تواند انجام شود.

روش پاجوش:

بهترین راه برای تکثیر آلوئه‌ورا در منزل، استفاده از روش پاجوش در بهار یا تابستان است. آلوئه‌ورا هر ۶ ماه یکبار جوانه‌هایی (پاجوش‌ها) در قاعده خود می‌زند. می‌توانید به آهستگی این جوانه‌ها را با ریشه جدا کنید و آن‌ها را در یک گلدان جداگانه قرار دهید. ریشه‌های گیاه پس از دو یا سه هفته رشد کرده و گیاهی جدید خواهید داشت.

روش قلمه برگ:

برای این روش، باید ابتدا برگ مناسب آلوئه‌ورا (۸ سانتی‌متر به بالا) را داشته باشید. پس از انتخاب برگ مورد نظر، با استفاده از چاقویی تیز، برگ را در جهت رو به پایین برش دهید. تیز بودن چاقو اهمیت دارد زیرا کند بودن آن موجب خراب شدن انتهای برگ می‌شود. برگ را با فشار کم و دقت بیشتری ببرید تا احتمال آلوده شدن آن به قارچ و باکتری کمتر شود. پس از جدا کردن برگ‌های مورد نظر، آن‌ها را در یک مکان گرم نگهداری کنید. این کار را تا زمانی ادامه بدهید که روی قسمت برش‌خورده لایه‌ای تشکیل گردد و از ورود انواع بیماری‌ها به داخل برگ جلوگیری کند. همچنین مانع از خروج ژله داخلی برگ به بیرون شود.

ممکن است تشکیل لایه در قسمت برش‌خورده چند روز تا چند هفته طول بکشد. پس از این بازه زمانی، گلدانی را با استفاده از خاک کاکتوس (یا مخلوط خاک، ماسه و شن) پر کرده و برگ آلوئه‌ورا را در آن قرار دهید. می‌توانید پیش از این کار، برگ درون هورمون ریشه‌زا قرار دهید و سپس آن را به آرامی در حدود یک سوم خاک فرو کنید.

مراقبت‌های بعد از قلمه زدن:

پس از کاشت برگ انواع آلوئه‌ورا، باید از آن‌ها مراقبت کنید. در این مرحله ترجیحا گلدان را در مکانی گرم و آفتابی قرار دهید و به اندازه کافی آن را آبیاری کنید. در چهار هفته اول کاشت، خاک را همیشه مرطوب نگه دارید. از خشک یا ضعیف شدن برگ آلوئه‌ورا نگران نشوید زیرا پس از اینکه برگ شروع به ریشه زدن کند، برگ با کاهش حجم مواجه شده و ممکن است کمی خشک شود.

مشکلات و بیماری‌های انواع آلوئه‌ورا

• کپک سیاه:

  این نوع قارچ، در اثر نیش حشراتی مانند شته و تخم‌ریزی آن‌ها روی گیاه ایجاد می‌شود. برای کنترل آن باید از سموم حشره‌کش یا صابون‌های گیاهی حشره‌کش استفاده کنید.

• شپشک آردآلود:

  این مورد به صورت توده پنبه‌ای سفید روی گیاه مشاهده می‌گردد و از شیره گیاه استفاده می‌کند که در نهایت از رشد آن جلوگیری می‌کند. حذف فیزیکی شپشک از روی آلوئه‌ورا، بریدن قسمت‌های آلوده و سمپاشی با سموم می‌تواند تاثیرگذار باشد.

• شته:

  برداشتن شته و سمپاشی با سموم، برای کنترل شته توصیه می‌شود.

• پوسیدگی طوقه و ریشه:

  پوسیدگی ریشه آلوئه‌ورا می‌تواند موجب پژمرده شدن برگ‌ها و شل شدن گیاهان شود. این مشکل ناشی از آبیاری بیش از اندازه است و می‌تواند گیاه را از بین ببرد. در نتیجه بهتر است در آبیاری گیاه دقت کافی را به خرج دهید.

• پژمرده شدن:

  ‌ نداشتن نور کافی، آبیاری بیش از حد و ماندن آب در گلدان انواع آلوئه‌ورا یا اطراف ریشه آن، دمای نامناسب و تکثیر نادرست می‌تواند موجب پژمردگی گیاه شود.

• پوسیدگی باکتریایی:

  این مورد به صورت لکه‌های آبدار تیره در پایه برگ آلوئه‌ورا ظاهر شده، به سرعت پیشرفت می‌کند. این باکتری ظرف ۲ تا ۳ روز گیاه را از بین می‌برد. پوسیدگی باکتریایی در اثر آبیاری و رطوبت زیاد به وجود می‌آید، در نتیجه مجددا توصیه می‌کنیم که در آبیاری گیاه دقت به خرج دهید.

• گال یا سرطان:

  گال در آلوئه‌ورا توسط نوعی کنه به وجود می‌آید و موجب افزایش تعداد سلول‌های گیاه و غیرعادی شدن آن می‌شود. در صورت بروز این مشکل، باید قسمت آلوده را ببرید و حذف کنید و جای بریدگی را کنه‌کُش بزنید.

• پوسیدگی قاعده ساقه:

  این بیماری در شرایط سرد و مرطوب ایجاد شده و موجب پوسیدگی ساقه می‌شود؛ در این حالت ساقه به رنگ قهوه‌ای قرمز تا سیاه در می‌آید. در این حالت باید قسمت آلوده را ببرید و جدا کنید.

• زنگ آلوئه‌ورا:

  این بیماری در اثر قارچ به وجود می‌آید و لکه‌های مدور سفت قهوه‌ای تا سیاه روی برگ ایجاد کرده که موجب ریزش آن‌ها می‌شود. حذف برگ آلوده و استفاده از قارچ‌کُش مناسب برای کنترل این بیماری توصیه می‌گردد.

• لکه برگی:

  با گرفتن این بیماری، لکه‌های سیاه یا قهوه‌ای در طول برگ‌ها شکل گرفته و نوک آن‌ها پژمرده می‌شود. عدم خیس کردن برگ‌ها، حذف برگ آلوده و استفاده از قارچ‌کُش مناسب برای کنترل این بیماری موثر است.

• لاغر و پریشان شدن برگ‌ها:

  اگر چنین مشکلی پیش آمده است، باید تعداد دفعات آبیاری گیاه را بیشتر کنید و نگذارید بیش از حد خشک شود. کمبود نور و مواد غذایی نیز می‌تواند از دلایل بروز این مشکل باشد. در نتیجه هر ماه یکبار در فصول بهار و تابستان انواع آلوئه‌ورا را با کود مایع تقویت کنید.

• قرمز و قهوه‌ای شدن برگ‌ها:

  آلوئه‌ورا به نور خورشید نیاز دارد. اما با شدید بودن نور، برگ‌ها سوخته و مرده خواهند شد. برای جلوگیری از بروز این مشکل یا درمان آن، گیاه را در جایی با آفتاب کمتر و نیم‌سایه قرار دهید.

• آویزان و سرپایین شدن برگ‌ها:

  دریافت نور کم نیز می‌تواند برای آلوئه‌ورا مشکل‌آفرین باشد. در نتیجه سعی کنید مکانی با آفتاب معتدل برای آن فراهم سازید.

• کم یا متوقف شدن رشد گیاه:

  اگر با چنین مشکلی روبرو هستید، ممکن است خاک قلیایی شده و عناصر مورد نیاز گیاه کم شده باشند. در صورت بروز این مشکل، خاک گیاه را به طور کامل تعویض کنید و از خاک جدیدی با درصد اسید بیشتر استفاده نمایید.