بررسی رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان و روش درمان آن‌ها

رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان علاوه بر عوامل غیرعفونی و زنده (مانند نور، خاک و رطوبت) می‌توانند توسط عوامل زنده و عفونی نیز توسط انتقال گیاهی به گیاه دیگر ایجاد شوند. در بین این عوامل قارچ‌ها از همه رایج‌تر هستند. در این مقاله قصد داریم به این بیماری‌ها و روش درمان آن‌ها بپردازیم.

انواع رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان

هم گیاهانی که به صورت طبیعی رشد می‌کنند و هم گیاهانی که به شکل مهندسی ژنتیک ایجاد می‌شوند، می‌توانند به بیماری‌ها و آفات دچار شوند. رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان به دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند:‌

• غیر زنده یا غیرعفونی: این بیماری‌ها توسط عوامل غیر زنده خارجی ایجاد می‌شوند اما نمی‌توانند از گیاهی به گیاه دیگر منتقل گردند. بیماری‌های ناشی از مشکلات خاک، آفتاب‌سوختگی، فشردگی خاک و کمبود مواد غذایی جزو این دسته هستند.
• زنده یا عفونی: موجودات زنده در ایجاد این بیماری‌ها نقش دارند و می‌توانند از گیاهی به گیاه دیگر نیز منتقل شوند. در این مقاله بیشتر به این دسته می‌پردازیم زیرا چنین بیماری‌هایی تمام بخش‌های گیاه از جمله برگ، ساقه، ریشه، میوه و … را درگیر می‌سازند.

بیماری‌های زنده یا عفونی در گیاهان

• سفیدک:

  این بیماری جزو رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان قارچی و عفونی قرار دارد که ابتدا روی برگ و سپس کل گیاه و حتی ساقه ظاهر می‌شود. این بیماری به دو دسته تقسیم می‌شود:

سفیدک کرکی یا داخلی یا دروغین:

این بیماری به شکل لکه‌های سفید یا زرد روی بخش فوقانی برگ‌های قدیمی پدیدار می‌شود. همچنین در زیر برگ‌ها با قارچ‌های سفید یا خاکستری ظاهر می‌شود که به آن سفیدک پنبه‌ای می‌گویند. این دسته معمولا پس از باران یا شبنم سنگین مشاهده می‌شود و به دلیل رطوبت و هوای سرد اتفاق می‌افتد؛ در نتیجه گیاهان در اوایل بهار و اواخر پاییز بیشتر درگیر آن هستند.

برای جلوگیری و درمان آن، باید برگ‌های آلوده را هرس کنید، برگ‌های آلوده‌ای که پای درخت یا گیاه ریخته را جمع‌آوری کرده و اگر گیاه شدیدا آلوده است به کل آن را از بین ببرید. برای از بین بردن این بیماری قارچ‌کش‌های حاوی مس نیز بسیار موثر واقع می‌شوند.

سفیدک پودری یا حقیقی یا سنگین:

این بیماری بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که خاک رطوبت پایینی دارد و روی سطح گیاه رطوبت بالا است. سفیدک پودری که از رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان است، مانند لکه‌های سفید و خاکستری جوش‌مانند در سطح بالایی برگ‌ها ظاهر شده و موجب فر خوردن برگ می‌شود. همچنین جوانه‌های باز نشده گل‌ها نیز در اثر این بیماری سفیده شده و باز نخواهند شد. اگر بیماری شدید باشد، بخش آلوده قهوه‌ای رنگ می‌شود.

برای درمان این بیماری نیز باید بخش آلوده را هرس کرده و برگ‌های آلوده پای گیاه را بردارید یا چند لایه مالچ یا کمپوست آلی به کار ببرید. بهترین ترکیب قارچ‌کش برای این بیماری، اسپری حاوی ۴۰ درصد شیر و ۶۰ درصد آب است. همچنین می‌توانید به مدت ۷ روز از روغن چریش استفاده کنید تا از آلوده شدن گیاه جلوگیری شود.

رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان محبوب

همانطور که گفته شد، تاکید در این مقاله بر بیماری‌های عفونی و زنده است زیرا پیچیده‌تر هستند و به آموزش‌های درمانی نیاز دارند. برخی از رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان محبوب عبارت‌اند از:

بیماری‌های قارچی پتوس

• پوسیدگی ریشه: این بیماری موجب پوسیدگی ریشه و تبدیل برگ‌ها به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه می‌گردد. برای درمان آن باید بخش‌های آسیب‌دیده را حذف کنید و تا زمان رفع کامل بیماری، گیاه را آبیاری نکنید، زیرا اسپورهای قارچ از طریق آب به راحتی منتقل شده و سپس مجبور می‌شوید از قارچ‌کش مناسب استفاده کنید.
• آنتراکنوز: این بیماری رایج، مختص گیاه پتوس است. آنتراکنوز لکه‌های سیاه و زردی روی تمامی قسمت‌های گیاه بخصوص ساقه و برگ ایجاد می‌کند. این بیماری در آب و هوای مرطوب و بارانی به سرعت پخش می‌شود پس بهتر است در اسرع وقت قسمت‌های آلوده را از بین ببرید. بهتر است از اسپری‌های قارچ‌کش دارای مس نیز به مقدار کم استفاده کنید.
• پوسیدگی ساقه: این بیماری در اثر قارچی به نام Rhizoctonia ایجاد می‌شود. در صورت بروز آن، خاک را به طور کامل عوض کرده و از مقدار کمی اسپری قارچ‌کش حاوی مس روی ساقه استفاده کنید.

درمان عسلک گیاه

عسلک یکی از رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان است که به وجود مواد شفاف و چسبناک روی گیاه گفته می‌شود. اگر این بیماری رفع نشود، قارچ یا کپک دوده‌ای نیز روی آن رشد خواهد کرد که به خودی خود ضرری ندارد، اما چون جلوی رسیدن نور به گیاه را می‌گیرد نهایتا موجب نابودی آن می‌شود. عسلک گیاه حاصل تغذیه شته، شپشک آردآلود و سایر حشراتی است که از قندهای موجود در گیاه تغذیه می‌کنند.

برای درمان این بیماری، گیاه را زیر آب داغ ببرید تا این حشرات از بین بروند. اگر بیماری شدید است، می‌توانید از روغن چریش، روغن سفید یا صابون حشره‌کش نیز استفاده کنید.

سفیدک زدن در حسن یوسف

یکی از رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان سفیدک زدن حسن یوسف است. علت آن می‌تواند انواع سفیدک یا شپشک آردآلود باشد. برای رفع آن توصیه می‌کنیم از سمومی مانند کونفیدور استفاده کنید تا گیاه در برابر حملات بعدی آفات مقاوم گردد. می‌توانید همچنین از گوش پاک‌کن آغشته به ترکیب مایع ظرفشویی و آب استفاده کنید و با آن سطح برگ‌ها یا ساقه را پاک نمایید.

رشد قارچ در گلدان

یکی از دلایل اصلی بروز بیماری در گیاهان، رشد قارچ در گلدان آن‌هاست. دلایل مهم رشد قارچ در گلدان عبارت‌اند از:

• گردش هوای ضعیف: اگر فضا پر از گلدان‌های حاوی گیاه است، گردش هوا به خوبی صورت نمی‌گیرد و قارچ‌ها در گلدان رشد می‌کنند. برای پیشگیری از آن، باید از سیستم تهویه هوا یا فن قدرتمند استفاده کنید.
• نبود نور کافی: گیاهان بسته به نوع خود، برای فتوسنتز به میزان نور متفاوتی نیاز دارند. اگر نور کافی وجود نداشته باشد شرایط برای بروز رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان و رشد قارچ در گلدان فراهم می‌شود. اگر گیاه خود را در آپارتمان نگه می‌دارید، در صورت امکان آن را جلوی پنجره بگذارید یا از لامپ ال ای دی مخصوص استفاده کنید.
• کوددهی بیش از حد: کوددهی برای دریافت مواد مغذی از سوی گیاه لازم است اما کوددهی بیش از حد، موجب رشد سریع گیاه و تکثیر قارچ می‌شود.
• رطوبت زیاد: محیط مرطوب، شرایطی ایده‌آل برای رشد قارچ است. گیاهان بسته به مرحله‌ای از رشد که در آن قرار دارند، سطح متفاوتی از رطوبت را نیاز دارند. مثلا نهال تا ۷۰ درصد رطوبت می‌خواهد اما با رشد آن، این میزان به ۴۰ درصد می‌رسد به همین دلیل است که نباید نهال و گیاه بالغ را در یک جا کشت دهید.

بهترین قارچ‌کش‌ها برای از بین بردن رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان

 

رایج‌ترین بیماری‌های گیاهان معمولا در اثر عوامل قارچی رخ می‌دهند در نتیجه باید بتوانید قارچ‌کش مناسب را در برابر آن‌ها استفاده کنید. بهترین قارچ‌کش‌های گیاهان زینتی عبارت‌اند از:

• کاپتان: این قارچ‌کش، اثری بسیار قوی برای از بین بردن بیماری‌های قارچی دارد اما قدرت آن در برابر سفیدک کمتر است. همچنین برای سبزیجات و میوه و چمن کاربرد دارد. به جز روغن، آهک یا مواد با درجه قلیایی بالا می‌توانید با اکثر قارچ‌کش‌ها به صورت ترکیبی از آن استفاده کنید.
• کلروتالونیل: این قارچ‌کش بهتر است روی برگ‌ها پاشیده شود، چون روی خاک به سرعت تجزیه می‌شود. به دلیل پایداری بالا، نیازی نیست مدام از آن استفاده کنید. هنگام استفاده حتما دستکش بپوشید زیرا این محلول سمی است.
• ترکیبات حاوی مس: کلیه ترکیبات حاوی مس (سولفات مس، اکتانوات مس و ترکیب مس-آمونیوم) قارچ‌کش‌هایی بسیار قوی را تشکیل می‌دهند. مثلا ترکیب بردو حتی پس از بارندگی نیز روی خاک باقی می‌ماند.

علاوه بر موارد بالا، صابون و سدیم یا پتاسیم بی‌کربنات نیز قارچ‌کش‌های خوبی هستند.