الاستیکا: روش نگهداری و بیماری‌های آن
معرفی اجمالی گیاه الاستیکا
گیاه الاستیکا که با نام انگلیسی Ficus elastica شناخته می‌شود از خانواده‌ی مورسا می‌باشد. این گونه‌ی گیاهی تنوع بسیار زیادی دارد و حدود 800 نوع مختلف دارد. این گیاه در واقع درختچه‌ای است که در شرایط محیطی مناسب تا 30 و بعضا 60 متر هم رشد می‌کند. این درختچه هم برای تزیین بیرون خانه مناسب است. هم می‌توان از آن به عنوان گیاه آپارتمانی استفاده کرد. برگ‌های این گیاه پهن و چرم مانند هستند که به صورت تناوبی رشد می‌کنند.
رنگ برگ‌های این گیاه به دو شکل است: سبز یا ابلق. رشد برگ‌ها اغلب در فصول گرمترسال یعنی اواخر بهار و تابستان بیشتر می‌شود. در فصول سردتر گیاه برگ‌های قدیمیش را از دست می‌دهد.
الاستیکا گیاه بومی سرزمین‌های استرالیا و کشورهای جنوب شرق آسیا می‌باشد. وجود نور کافی از بایدهای نگهداری این گیاه است. پس اگر نور کافی ندارید، این گیاه برای شما مناسب نیست. الاستیکا صرفا کاربرد زیبایی ندارد و منبع کائوچوی هندی یا آسامی نیز است
این گیاه زیبا برای برخی افراد حساسیت زاست. پس اگر اولین بار است می‌خواهید به این گیاه دست بزنید، حتما بعد دست زدن دستتان را بشورید. برخی به این گیاه واکنش شدید نشان می‌دهند. برای آن دسته که به الاستیکا حساسیت دارند، این گیاه بر روی معده و روده فرد اثر می‌گذارد که نتیجه آن دلپیچه، اسهال و تهوع است.
گونه‌های الاستیکا
-
Ficus elastica decora
این گونه الاستیکا برگ‌های پهن و گوشتی دارد. رنگ این برگ‌های پهن و چرم مانند سبز است. در واقع گونه‌های الاستیکا در رنگ با هم متفاوتند.
-
Ficus elastica variegata
مانند گونه‌ی قبلی این گونه هم دارای برگ‌های پهن است. جنس برگ‌های این گونه به چرم شباهت دارد. تفاوت این گونه با Ficus elastica decora در رنگ آن‌هاست. رنگ برگ‌های این گونه ابلق هستند.
نور گیاه
الاستیکا نسبت به سایر گیاهان آپارتمانی به نور بیشتری نیازمند است. البته نور مورد علاقه این گونه گیاهی نور غیر مستقیم است. و تابش مستقیم آفتاب را تحمل نمی‌کند. بهترین حالت برای نور دهی به گیاه به این صورت است که آن در معرض نور از جنوب یا شرق قرار دهید. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که کل روز به آن نور برسد. به بیانی دیگر معمولا بهترین نور در حالتی است که گلدان زیر سایه‌بان جنوبی قرار گیرد که آفتاب به گلدان گیاه برسد. در این حالت گلدان نور می‌گیرد اما به برگ‌های گیاه آفتاب نمی‌تابد و برگ‌ها در سای‌ی نور کامل هستند.
این گیاه در سایه هم مقاومت خوبی دارد و می‌تواند خود را زنده نگهدارد. ولی زندگی در سایه بر روی رشد آن تاثیر می‌گذارد و رشد آن در همچین شرایطی مطلوب نمی‌باشد.
با اینکه این گیاه نور دوست است اما نور شدید به آن آسیب‌هایی می‌رساند. هم نور کم و هم نور زیاد خسارات جبران ناپذیری به گیاه می‌زنند. نور شدید باعث رنگ پریدگی برگ‌ها و سوختن برگ‌های الاستیکا می‌شود. نور کم هم و ناکافی هم باعث ریزش برگ‌ها و عدم رشد این گیاه است.نور کم عوارض مقابل را هم به دنبال دارد. گیاهانی که در مکان تاریک نگهداری می‌شوند برگ‌های پایینی خود را از دست می‌دهند. همچنین به همین دلیل دراز و بد شکل می‌شوند.در نهایت هم رنگ‌شان کدر و کم رنگ می‌شود.
خاک مناسب گیاه
برای گیاه الاستیکا باید بستری از خاک سبک با پی اچ اسیدی فراهم کنید. زه‌کشی خاک یکی دیگر از عوامل مهم در رشد و طراوت گیاه الاستیکا می‌باشد. بهترین خاک برای الاستیکا خاک لوم است. خاک لوم مخلوطیست از برگ پوسیده و کود حیوانی و خاک رس یا خاک باغچه. این گیاه بشدت این نوع خاک را می‌پسندد و در آن رشد خوبی دارد.
آبیاری گیاه
در کل میزان آبدهی و آبیاری گیاه از کم تا متوسط دسته بندی می‌شود. میزان آبیاری الاسیکا در فصول گرمتر سال یعنی بهار و زمستان دو بار در هفته هست. آبدهی باید به گونه‌ای باشد که در فاصله بین دو آبیاری سطح گلدان تا عمق دو الی سه سانتی متری خشک شود. در فصول سردتر سال اما هفته‌ای یکبار آبیاری گیاه کافیست. آبیاری زیاد باعث غرقابی شدن ریشه و پوسیده شدن آن می‌شود. در نتیجه غرقابی کردن گیاه، ریشه‌های گیاه پوسیده می‌شود و برگ‌های پایینی گیاه زرد می‌شوند و می‌ریزند. از طرفی اگر آبدهی به گیاه کم باشد گیاه می‌میرد. از علائم کم آبی گیاه می‌توان به لوله‌ای شدن برگ‌ها و همچنین شل و آویزان شدن ساقه‌های الاستیکا اشاره کرد.
رطوبت مورد نیاز گیاه
الاستیکا گیاهی است که به رطوبت علاقه دارد. شما برای تامین رطوبت مورد نیاز گیاه، می توانید یک زیر گلدانی حاوی سنگ ریزه برای آن تهیه کنید و یا آن را غبار پاشی نمائید. غبار پاشی یکی از نیازهای اساسی این گیاه است. بهتر است هر هفته غبارپاشی انجام شود. هر چه هم به فصل گرما نزدیکتر می‌شویم باید غبارپاشی در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری انجام بگیرد.
کود دهی گیاه
گیاه الاستیکا مواد مغذی خود را از خاک می‌گیرد. گاهی خاک تمام مواد مورد نیاز گیاه را در خود ندارد. در این حالت باید از کودها و مکمل‌های گیاهی کمک بگیرید. اگر مواد مغذی به گیاه نرسد، گیاه رو به از بین رفتن می‌رود و خراب می‌شود. گیاه الاستیکا را باید از اواخر بهار تا اواخر تابستان کوددهی شود. هر چه به زمستان نزدیکتر می‌شویم کوددهی را کمتر می‌کنیم. کوددهی در زمستان برای این گیاه ممنوع است.
قبل از کوددهی باید کمی خاک گیاه را مرطوب کنید. گیاهانی که مدتی از آبیاری آن‌ها گذشته و خاکشان خشک شده، در مقابل کوددهی حساسیت نشان می‌دهند. پس باید پیش از کوددهی آبیاری صورت بگیرد. برای کوددادن هم می‌توانید کود را با آب حل کنید و هنگام آبیاری به گیاه بدهید. البته باید مراقب باشید در مصرف کود زیاده روی نکنید. مصرف زیاد کود گیاه را می‌سوزاند.
دمای گیاه
این گیاه دمای محیط را دوست دارد و تحمل گرما و سرما را ندارد. الاستیکا می‌تواند در زمستان دمای ۱۵ درجه سانتیگراد و در تابستان حداکثر ۲۹ درجه‌ی سانتیگراد را تحمل کند. ترجیح دمایی این گیاه دمایی بین بازه ۱۵تا ۲۱ درجه سانتی گراد است. باید اشاره کرد که این گیاه می‌تواند در فصول سرد نیز در دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد دوام بیاورد. همانطور که اشاره کردیم ترجیح این گیاه دمای محیط است و این گیاهان در برابر تغییرات دمایی حساس هستند. پس باید مراقب باشید محل و دمای گیاه را به یکباره عوض نکنید و به گیاه شوک ندهید.
هرس گیاه
در فصل بهار باید این گیاه را هرس کنید. شما تقریبا تا اوایط فصل تابستان برای هرس کردن گیاه وقت دارید و نیازی نیست که در بازه‌ی زمانی محدودی هرس را انجام دهید. باید به این نکته توجه داشته باشید که هرس گیاه از واجبات است و نباید آن را پشت گوش بیندازید. سعی کنید هرس گیاهتان را به فصول سرد سال موکول نکنید. زیرا در این زمان در حالت استراحت است و به آن شوک وارد می‌شود.
تعویض گلدان گیاه
پیش از این در وبسایت گلی‌یو مقاله‌ای راجع به تغییر گلدان گیاه و اصول آن نوشتیم که می‌توانید آن را از اینجا بخوانید.
در کل می‌توانید تعویض گلدان الاستیکا را هر دو سال یا هر ۴ سال یک بار انجام دهید. به منظور تعویض گلدان زمانی که خاک گلدان خشک شد:
- به کف و دیواره‌های گلدان چند ضربه بزنید و گیاه را از گلدان خارج کنید.
- در مرحله‌ی دوم گیاه را در گلدانی بزرگ تر بگذارید .
- سپس گلدان را با خاک تازه پر کنید. (اگر نمی‌توانید گلدان گیاه را تعویض کنید، چند سانتیمتر از خاک رویی گلدان را جدا کنید و آن را با خاکی تازه عوض کنید).
باید به این نکته توجه داشته باشید که رشد گیاه در گلدانی بسیار بزرگتر از گلدان کنونی با اختلال مواجه می‌شود. پس باید گلدانی همسایز با گلدان کنونی انتخاب کنید. همچنین باید بدانید تعویض گلدان گیاه بیمار، نتیجه‌ای جز مرگ گیاه ندارد.
تکثیر گیاه
در سایت گلی‌یو در مطلبی جدا، جامع و کامل به مبحث تکثیر گیاه و انواع روش‌های تکثیر گیاه پرداختیم. می‌توانید آن را از اینجا بخوانید. گیاه الاستیکا اما از روش‌های اشت قلمه‌های ساقه و برگ یا خوابانیدن هوائی قابل تکثیر است. روش مرسوم‌تر تکثیر این گیاه از طریق ریشه دار کردن قلمه گیاه درفصول گرمتر سال یعنی بهار و تابستان است.
تکثیر گیاه از طریق خواباندن هوایی گیاه
یکی از راه‌های متداول تکثیر گیاه الاستیکا، خوابانیدن هوایی گیاه است. این روش تکثیر در اوایل بهار و یا پاییز که هوا متعادل‌تر است کاربرد دارد.
- به این منظور شاخه‌هایی از گیاه که جوا و شادابند و قطری اندازه‌ی قطر یک خودکار ( در حدود 8 میلیمتر تا 2 سانتیمتر) دازند را انتخاب کنید.
- در مرحله بعد بین دو بند گیاه برشی سطحی با طول حدود 2 سانتیمتر به صورت طولی بزنید. ( اگر شاخه انتخابیتان برگ داشت به منظور جلوگیری از مزاحمت، آن را حذف کنید)
- به محل برش هورمون ریشه‌زایی بزنید تا ریشه دهی آن را تحریک کنید.
- قدم بعدی این است که محل برش داده شده را با خزه و سپس پلاستیک بپوشانید. ( می‌توانید بین لایه ی پوستی و چوبی گیاه، یک مانع مانند چوبی نازک یا چوب کبریت بگذارید. روش دیگر این است که بخشی از پوست ساقه را جدا کنید.)
نکته حاثز اهمیت در استفاده از خزه این است که باید از قبل خزه را در آب گذاشته باشید تا مرطوب شوند. همچنین پیش از قرار دادن آن روی شکاف ساقه، باید آن را کمی فشار دهید تا آب اضافی آن خارج شود.
- در مرحله بعدی، بالا و پایین خزه و پلاستیک را با نخ ببندید و محکم کنید. البته باید مراقب باشید نخ به گیاه آسیب نزند. آبدهی به آن هم باید هر روزه باشد. می‌توانید نخ بالایی را باز کرده و آب را روی قطعه جدا شده اسپری کنید و سپس پلاستیک را در جای خودش قرار دهید.
با ادامه این روند بعد از حدود یک ماه الی می‌بینید که گیاه شروع به ریشه زدن می‌کند. برای انتقال گیاه به گلدان می‌توانیدبخش زیرین آن قسمتی از ساقه که روی آن ریشه تشکیل شده را ببرید و گیاه را به گلدانی جدید منتقل کنید.
تکثیر گیاه با استفاده از قلمه زدن
قلمه زدن ساقه
مرسوم‌ترین روش تکثیر گل و گیاهان آپارتمانی، استفاده از روش قلمه زدن است. زیرا این روش هم نیازمند دانش خاصی نیست و هم ریشه را درگیر نمی‌کند. یعنی هم راحت است و هم به گیاه مادر آسیب نمی‌زند. این روش با استفاده از ساقه یا برگ گیاهان انجام می‌پذیرد. برای تکثیر گیاه الاستیکا به این روش، از ساقه گیاه کمک می‌گیرند.
- برای این کار باید در اواخر فصل بهار تا اواسط فصل تابستان با توجه به آب و هوا، قلمه‌ها را از شاخه‌های کوتاه انتهای گیاه که نیمه چوبی‌اند بگیرید. نکته‌ی مهم این است که حتما باید قلمه‌ها را از شاخه‌های نازک و کوتاه گرفت نه از شاخه‌های ضخیم و محکم. بهترین اندازه برای قلمه‌ها حدود ۱۰- ۱۵ سانتیمتر است.
- بعد از آن که آن بخش از شاخه را جدا کردید، زمان آن رسیده که همه برگ‌های آن را جدا کنید. البته باید روی هر شاخه یک برگ باقی بماند.
- در مرحله سوم بعد از تهیه قلمه، آبی از آن خارج می‌شود. قلمه را برای حدود نیم ساعت در آب قرار بدهید تا آن آب از گیاه خارج شود.
- در مرحله بعد قلمه را در خاک بکارید و دائما خاک را مرطوب نگهدارید.
بهترین خاک برای کاشت قلمه گیاه الاستیکا، بستری از خاک برگ و شن یا پرلیت و کوکوپیت یا هر ترکیب سبک دیگری قرار است. این قلمه کاشته شده الاستیکا را باید در هوای گرم با دمای حدود ۲۵-۲۷ درجه نگهداری کنید. در مرحله بعد روی گلدان را با پلاستیکی شفاف بپوشانید تا شرایط گلخانه‌ای برای رشد بهتر قلمه‌ها فراهم شود.
دو موردی که سبب می‌شوند قلمه‌ها ریشه دار شوند و خوب رشد کنند، عبارتند از: غبارپاشی و حفظ رطوب خاک الاستیکا. همانطورکه گفتیم الاستیکا گیاهی رطوبت دوست است. برای حفظ رطوبت خاک آن می‌توانید روی بستر قلمه را با کیسه پلاستیکی شفاف بپوشانید.
قلمه زدن برگ
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، قلمه زنی یکی از محبوب‌ترین روش‌ها برای تکثیر گیاه است. در بخش قبلی به توضیح تکثیر و قلمه زدن از ساقه الاستیکا اشاره کردیم. در این بخش به قلمه زدن از برگ اشاره می‌کنیم.
درابتدا در فصل بهار، با استفاده از چاقو استریل و تیز یک برگ نسبتا جوان را از شاخه جدا کنید.
در مرحله بعدی به این برگ هورمون جوانه زنی بزنید. سپس آن را درون گلدانی پر از خاک برگ و شن یا پرلیت و کوکوپیت یا هر ترکیب سبک دیگری قرار بدهید. قدم بعدی این است که قلمه‌ها را به مکانی گرم با رطوبت بالا منتقل کنید.برای حفظ رطوبت و ایجاد شرایط گلخانه‌ای مانند حالت قبل می‌توانید از پلاستیکی شفاف استفاده کنید. در طول مدت جوانه زنی خاک را مرطوب نگه دارید. می‌توانید از روش اسپری آب یا غبار پاشی برای مرطوب نگهداشتن خاک استفاده کنید. این روش تکثیر زمان بر است و ممکن است مدت زمانی بگذرد اما نتیجه‌ای نگیرید. در این صورت نا امید نشوید. بعد از اینکه گیاه کمی رشد کرد و جوانه زد می‌توانید آن را به گلدان دلخواه موردنظرتان منتقل کنید.
بیماری‌های گیاه و علل بوجود آمدن آن‌ها:
-
لکه برگ قارچی
علاوه بر شرایط محیطی، قارچ‌ها و ویروس‌ها نیز می‌توانند گیاهتان را درگیر کند. این لکه‌ها هم در نتیجه یک بیماری قارچی بوجود آمده‌اند. این بیماری در شرایط محیطی گرم و مرطوب اتفاق می‌افتد. برای درمان این بیماری محل قرارگیری گیاهتان را تغییر بدهید.
-
زرد شدن برگ‌های گیاه و وجود تارهای عنکبوت در زیر برگ‌ها
همانطور که در مطلب مربوط به گیاه آزالیا گفتیم، ظاهر شدن این علائم یعنی گیاهتان درگیر کنه شده است. استفاده از سم کنه کش و تامین رطوبت در کاهش این بیماری و برگرداندن سامت گیاهتان موثر است.
-
لوله‌ای شدن برگ‌ها
همانطور که قبلا اشاره کردیم، لوله‌ای شدن برگ‌ها به دلیل آبیاری کم گیاه و یا قرارگیری در معرض نور کم است. برای جبران این حالت، گیاه را در تشت آب به مدت 15 دقیقه قرار بدهید. این کار باعث می‌شود گیاه آب از دست رفته خود را باز بدست آورد. اگر این مشکل بدلیل کمبود نور بود، گیاه را به محلی پر نور تر منتقل کنید تا گیاه حالت اولیه‌ی خود را باز یابد.
-
تغییر رنگ برگ‌ها گیاه از سبز به زرد
گاهی اوقات پیش می‌آید رنگ برگ گیاه تغییر می‌کند و از رنگ سبز به زرد تبدیل می‌شود. علت این تغییر رنگ آبیاری بیش از اندازه گیاه، غرقابی شدن ریشه و رطوبت همیشگی گیاه است. برای حل کردن این معضل باید فواصل آّبیاری را زیاد کنید. و بین دو آبیاری به خاک زمان خشک شدن بدهید.
-
ریزش برگ گیاه و توقف رشد آن
هنگامی که برگ‌های گیاه شروع به ریزش می‌کنند و رشد گیاه متوقف شده، یعنی گیاه دچار کمبود عناصر غذایی خاک است. در این حالت باید از کود های مختلف کمک بگیرید. این مواد غذایی و ترکیبات مغذی ممکن است به صورت پودر یا مایع باشد. در صورت مایع بودن از روش غبار پاشی کمک بگیرید و گیاه را به این شکل تغذیه نمایید. یکی دیگر از دلایلی که سبب ایجاد این مشکل می‌شود، اندازه نامناسب و کوچک گلدان است. اگر حس کردید این عدم رشد و ریزش برگ‌ها بدلیل کوچکلی گلدان است، تعلل نکنید و گیاه را به گلدانی دیگر منتقل کنید.
-
توده‌های پنبه‌ای سفید
همانطور که گفتیم، ارگان‌های زنده مانند کپک‌ها و شپش‌ها می‌توانند گیاه را از بین ببرند. عامل بوجود آمدن لکه‌های سفید روی برگ یا ساقه گیاه حمله‌ی شپشک آرد آلود است. اگر این شپشک‌ها را متوقف نکنید گیاه را به مرور از بین می‌برند. پس برای از بین بردن آن‌ها باید از حشره‌کش‌ها کمک بگیرید. سمپاشی هم روش دیگری است که برای از بین بردن این شپشک‌ها کاربرد دارد. روش سومی که آن را پیشنهاد می‌دهیم، جمع کردن این شپشک‌ها با پنبه آغشته به الکل است.
-
ریزش برگ‌های سبز
در برخی از فصول سال مثلا در فصل پاییز از هر سه برگ، یکی از آن‌ها می‌ریزد و این امر کاملا طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. در این حالت برگ‌های باز‌شده در فصل بهار عمر خود را می‌کنند و در پاییز یعنی زمانی که پیر شدند، می‌ریزند. در این حالت این برگ‌ها جای خود را به برگ‌های تازه‌تر می‌دهند.
حالا اگر این اتفاق برای برگ‌های جوان و سبز بیفتد، مشکل ساز است. این ریزش برگ‌ها بدلایل مختلفی صورت می‌گیرد. یکی از این دلایل تغییر ناگهانی محیط و نورگیری گیاه است. اگر گیاه را به ناگاه ازمحیطی کم نور به پر نور یا بلعکس منتقل کنید، به گیاه شوک وارد می‌شود و برگ‌های سبز آن می‌ریزند.
بیماری‌ها و آفات مختلف هم می‌توانند منجر به ریزش برگ‌های الاستیکا شوند. اگر عامل این ریزش برگ‌ها، بیماری‌ها و آفات باشد، سمپاشی می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند.
نکته بعدی که می‌تواند منجر به ریزش برگ‌های سبز گیاه بشود، کمبود آب یا آبیاری بیش از حد گیاه است. اگر رطوبت خاک از مقادیر مناسب برای گیاه کمتر شود، گیاه در پاسخ به این کم آبی، برگ‌هایش می‌ریزد. آبیاری بیش از حد گیاه هم نتیجه‌ای مشابه به همراه دارد.
در آخر هم باید به این نکته اشاره کنیم که ریزش برگ‌های الاستیکا ارتباط مستقیمی با شرایط وضع ریشه‌های گیاه دارد. یعنی در صورتی که به‌هر دلیل مثلا بدلیل کودپاشی، آبیاری و…. به ریشه‌های این گیاه صدمه وارد شود، برگ‌ها آن در پاسخ به آن خواهند ریخت.
-
آویزان شدن برگ‌ها
تا اینجای کار از اهمیت آبیاری گیاه برایتان گفتیم. آبیاری زیاد و کم هرکدام گیاه را دچار مشکلاتی می‌کند که در اینجا به برخی از آن مشکلات اشاره کردیم. آویزان شدن برگ‌ها از آن دسته مشکلاتیست که آبیاری زیاد گیاه برای الاستیکا بوجود می‌آورد. هنگامی که فرصت خشک شدن خاک به گیاه داده نشود و گیاه مدام آبیاری شود، ریشه برای مدت زیادی در فضای مرطوب قرار می‌گیرد و شروع به پوسیده شدن می‌کند. در نتیجه‌ی این پوسیدگی اولین علامتی که گیاه از خود نشان می‌دهد، آویزان شدن برگ‌هاست. پس اگر متوجه شدید برگ‌های گیاهتان آویزان شده، میزان آبدهی به گیاه را کم و فواصل بین آن را زیاد کنید.
-
رنگ پریده شدن برگ گیاه
همانطور که نور کم موجب زرد شدن برگ‌های گیاه می‌شود، نور زیاد هم رنگ گیاه را تغییر می‌دهد و ظاهری رنگ پریده به برگ‌های گیاه می‌دهد. برای جبران این موضوع باید گیاهتان را به محلی کم نور تر منتقل کنید.
-
لکه سوختگی روی گیاه
گاهی پیش می‌آید روی گیاه لکه‌های سوختگی دیده شود. این سوختگی‌ها تحت شرایط متفاوتی بوجود می‌آیند. یکی از متداول‌ترین دلایل این لکه‌های سوختگی، غبارپاشی گیاه زیر نور مستقیم آفتاب است. برای درمان این لکه‌ها باید این روند را متوقف کنید و غبارپاشی را در زیر نور غیر مستقیم انجام بدهید.
- آرزو
- 1399-10-29
- 702 بازدید