گل ارکیده: شیوه نگهداری و بیماری‌های آن

چگونگی نگهداری گل ارکیده

گل ارکیده از آن دسته از گل‌های محبوب و پرطرفدار است. این گل جذاب و زیبا توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است. خبر خوب این است که این گل فوق‌العاده جذاب و خوشرنگ، ماندگاری بالایی دارد. گل ارکیده دارای رنگ‌های مختلفی است. شکوفه‌های بزرگ و زیبای ارکیده حس خوبی به شما خواهد داد. همانطور که گفتیم گل‌های ارکیده بسیار ماندگار هستند. گیاه ارکیده متعلق به خانواده Orchidaceae است. این گیاه جذاب بومی شمال استرالیا و جنوب شرقی آسیا است. گل ارکیده نیاز به مراقبت‌های خاص و زیادی ندارد. کاملا در این امر قانع است. همین موضوع باعث شده است تا استقبال خوبی از آن شود. گل‌های شاداب و تازه ارکیده از 3 تا 6 ماه ماندگاری دارند. البته فراموش نکنید که این موضوع بستگی به نحوه نگهداری و شرایط ایجاد شده برای گل دارد.

تقسیم بندی گل ارکیده

گل ارکیده به دو نوع گل وحشی و زینتی طبقه بندی می‌شود. گونه وحشی این گل زیبا در شمال ایران وجود دارد. از این گونه وحشی گل ارکیده نوعی ثعلب می‌گیرند. البته برخی دیگر هم به عنوان مصارف دارویی کاربرد دارند. گونه‌های زینتی هم معمولا از دو گروه فالانوپسیس که معروف به ارکیده‌ی پروانه‌ای یا ارکیده شاپرکی هستند و گروه دیگر سیمبیدیوم تشکیل شده‌اند. در ادامه اطلاعاتی در مورد شرایط نگهداری گل ارکیده و انواع مهم گل ارکیده به شما خواهیم داد.

نکات اساسی در مورد شرایط نگهداری گل ارکیده در گونه‌های مختلف

در ادامه گونه‌های زینتی گل ارکیده را بررسی می‌کنیم.

Cypripedium:

این نوع گیاه برای نگهداری نیاز به آب و نور کافی و منظم دارد.

Phalaenopsis و هیبرید Cattleya:

این نوع گیاه کمی حساس است. بهتر است آبیاری زیادی نکنید. زیرا آبیاری بیش از حد آسیب جدی به آن می‌زند. به همین دلیل بهتر است ریشه‌های این گیاه کمی خشک باشند.

Cymbidium:

این گل زیبا در روزهای کوتاه زمستان گلدهی خوبی دارد.

Vanda:

این نوع گونه‌ی جذاب در سال 2 الی 3 بار گل می‌دهد. نور متوسط تا زیادی هم نیاز دارد.

روش و شرایط نگهداری گل ارکیده چگونه است؟

خاک مناسب: خاک این نوع گیاه باید سبک و زهکشی شده باشد.

خاک برگ، خاک معمولی و خاک پیت ترکیبی از یک خاک سبک هستند.

چه نوع خاکی برای نگهداری گل ارکیده مناسب است؟

دونوع خاک برای نگهداری گل ارکیده استفاده بیشتری دارد.

• پوسته درخت ( چیپس)
• خزه درشت ( ماس)

اگر خاک گیاه ارکیده از نوع پوسته درخت باشد، باید سالی یکبار یا نهایت دو سال یکبار خاک آن تعویض شود.

این کار به این دلیل انجام می‌شود که بافت چوبی آن با گذشت زمان خرد می‌شود وبه این ترتیب خاصیت زهکشی خود را از دست می‌دهد.

چگونگی تعویض خاک ارکیده

بهتر است هر سال یا نهایت دو سال یکبار، خاک گیاه ارکیده تعویض شود. مراحل تعویض خاک ارکیده به شرح زیر است.

• ارکیده را خیلی آرام و با حوصله از گلدان بیرو ن آورید.
• خاک قبلی را بیرون انداختع سپس ریشه‌های پوسیده و آسیب دیده را هرس کنید.
• حال گیاه را در گلدان بگذارید و خاک جدید را روی آن بریزید.

تعویض گلدان برای گل ارکیده

از لجاظ کلی بهتر است سالی یکبار و یا دو سال یکبار هم خاک و هم گلدان گل ارکیده ار تعویض کنید. برای تنوع می‌توانید از گلدان‌های خاص و زیباتر استفاده کنید.

اگر گل ارکیده مدا زمانی طولانی در یک خاک بماند، باعث پوسیدگی ریشه آن می‌شود.

زمانی که حس کردید، گل ارکیده بوی ناخوشایندی دارد بعنی زمان تعویض خاک آن فرا رسیده است.

زمانی اقدام به تعویض گلدان کنید که گلدهی گیاه تمام شده باشد.

انتخاب گلدان مناسب برای گل ارکیده

گلدان‌های شفاف بهترین گزینه برای گل‌های ارکیده هستند. از لحاظ زیبایی هم این نوع گلدان‌ها بسیار چشم نواز هستند.

ریشه گل ارکیده هم نیاز به نور کافی دارد.

گلدان‌های شفاف این اجازه را می‌دهند تا نور خورشید به راحتی جذب ریشه‌های گیاه شود.

به این ترتیب ریشه‌ها نور کافی دریافت می‌کنند و می‌توانید از سلامت ریشه خود آسوه خاطر باشید.

بهترین دما برای نگهداری از گل ارکیده

نکته مورد نظر این است که گل ارکیده را نباید در کنار لوازم و دستگاه‌های گرمایشی قرار دهید.

دمای هوا در فصل پاییز موجب تحریک گلدهی و افزایش طول ساقه گل ارکیده می‌شود.

اگر هوا بیشتر سرد شود، باعث ریزش غنچه‌های گل ارکیده می‌شود.

دمای بالای 30 درجه سانتی گراد هم اصلا برای گیاه مناسب نیست. این دما باعث کاهش رشد گل ارکیده می‌شود.

گل‌های ارکیده بر اساس نیاز به دمای حرارتی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

گل‌های ارکیده نیاز حرارتی مختلفی دارند. بر همین اساس هم به سه دسته تقسیم می‌شوند.

• گل‌های ارکیده گرما دوست:

• برای این نوع ارکیده درجه حرارت گیاه در شب نباید کمتر از 16 درجه سانتی گراد باشد.

ارکیده‌های phaphiopedilum و phalaenopsis جزء گیاهان ارکیده گرما دوست هستند. این نوع گیاهان سایه و آب و هوای مرطوب را دوست دارند.

ارکیده‌های Dendrobium و Vanda را هم شاید بتوان جزء همین گیاهان گرما دوست دانست. این گونه‌ها نور کامل خورشید را به اندازه کافی نیاز دارند.

ارکیده‌های Dendrobium هم تنها در شرایط خاصی گل می‌دهند. اگر پیازهای آنها در تابستان در معرض نور خورشید قرار بگیرند، شروع به گلدهی خواهند کرد.

ارکیده‌هایی که گرمای متوسط دوست دارند:

حداقل درجه برای گیاه در این نوع باید 13 درجه باشد.

Laelia، Brassavola، Cattleya و چندین نوع از گونه هیبریدهای Oncidium در این گروه قررا می‌گیرند.

ارکیده‌های سرمادوست:

همانطور که از اسمشان معلوم است این گیاهان سرمادوست هستند. حداقل درجه گیاه باید 10 درجه باشد.

این شرایط و درجه دما باید در تابستان هم برای گیاه فراهم باشد. در غیر این صورت گیاه گلدهی نخواهد داشت.

جنس‌هایی مانند Cymbidium و گونه‌های Oncidium هم مرتبط به این گروه هستند.

نحوه آبیاری مناسب برای گل ارکیده

آبیاری و کیفیت آب از جمله مواردی است که در نگهداری گل ارکیده اهمیت بسزایی دارد.

اما آبیاری بیش از حد باعث خرابی ارکیده می‌شود.

زمانی که متوجه شدید خاک گیاه رو به خشکی است، به آن آب دهید.

زمان بندی آبدهی گل ارکیده متفاوت است. این زمان بندی بستگی به دمای محیط و نوع خاک دارد.

آبیاری

آب مناسب برای آبیاری ارکیده آبی است که املاح کمی داشته باشد.

اگر منطقه زندگی شما دارای آبی با املاح زیاد است، قبل از آبیاری آب را بجوشانید و سپس اجازه دهید تا سرد شود.

انواع خاک‌های گل ارکیده در چه زمان‌هایی نیاز به آبیاری دارند؟

• آبیاری خاک پوسته درخت: اگر خاک ارکیده شما پوسته درخت است، بهتر است طبق زمان بندی هر 7 یا 10 روز یکبار به آن آب دهید. زیرا خاک پوسته درخت مدت زمان کمتری آب را در خود نگه می‌دارد.
• آبیاری خاک خزه درشت: اگر خاک گیاه ارکیده خزه درشت است باید هر 14تا 21 روز یکبار آبیاری شود. زیرا خاک خزه درشت هم مانند اسفنج برخورد می‌کند. یعنی آب را مدت زمان بیشتری در خود نگه می‌دارد.
• آبیاری صحیح و مناسب دیگر خاک‌های ارکیده: برای خاک‌های دیگر گل ارکیده بسته به نوع شرایط دمایی، آن را آبیاری کنید. در زمان‌هایی که دمای محیط نگهداری ارکیده سرد و یا معتدل است، هر 10 یا 12 روز یکبار گیاه را آبیاری کنید. توجه داشته باشید که اگر دمای محیط نگهداری ارکیده گرم است، هفته‌ای یکبار گیاه را آبیاری کنید. به هیچ عنوان آب را بر روی گل و غنچه‌های گیاه نریزید. این کار باعث می‌شود تا عمر آنها کاهش پیدا کند.

رطوبت

گل ارکیده رطوبت را دوست دارد. به همین دلیل حدود 50 تا 70درصد نیاز به رطوبت محیط دارد.

اگر به خاک گل ارکیده دقت کنید، متوجه می‌شوید که دارای سنگ‌های سبک معدنی مانند پرلیتهای درشت و لیکا و پوکه‌های معدنی درشت است. اینها باعث می‌شوند تا ریشه گیاه به این سنگها بچسبد. در نتیجه رطوبت را از آنها جذب می‌کند.

می‌توانید در زیر گلدانی گل ارکید هم سنگریزه با آب قرار دهید. به این ترتیب هم گیاه رطوبت را جذب می‌کند.

نور

سعی کنید ارکیده را بیشتر پشت پنجره و یا پشت پرده قرار دهید. نگهداری گل ارکیده خیلی سخت نیست.

در نتیجه گیاه ارکیده نور را به صورت غیر مستقیم دریافت می‌کند.

افراط و تفریط در میزان نور هم باعث آسیب به گل ارکیده می‌شود. نور خیلی زیاد و یا فضای خیلی تاریک باعث می‌شود ارکیده گل‌هایش از بین بروند و در نهایت خشک شود.

به رنگ برگ‌های گل ارکیده دقت کنید. اگر رنگ این برگ‌ها سبز تیره باشد، یعنی گیاه نور کافی و مورد نیاز خود را دریافت نکرده است.

اگر هم رنگ برگ‌های ارکیده زرد، قرمز و یا قهوه‌ای باشد یعنی نور زیادی به گیاه رسیده است. و این نور بیشتر از حد مورد نیاز ارکیده بوده است. پس نور باید به میزان مورد نیاز و اندازه به گیاه ارکیده برسد.

گل‌های ارکیده از لحاظ نیاز نوری به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

گیاه ارکیده بر اساس نیاز نوری به دو گروه تقسیم بندی می‌شود.

• ارکیده هایی که نور کمی نیاز دارند:

• ارکیده‌های Paphiopedilum ، Phalaenopsis و Oncidium جزء ارکیده‌هایی هستند که به نور کمتری نیاز دارند.

پنجره‌های شمالی و یا شرقی بهترین مکان برای نگهداری این گونه‌ها است.

• ارکیده‌هایی که به نور بیشتری نیاز دارند:

• ارکیده‌های Cattleya ، Dendrobium ، Cymbidium  و vanda جزء ارکیده‌هایی هستند که نیاز به نور متوسط و یا زیاد برای رشد دارند.

نور پنجره‌های جنوبی و یا غربی بهترین مکان برای این نوع گونه‌ها است.

چه زمان و به چه صورتی کود دهی گیاه ارکیده صورت می‌گیرد؟

برای این که گیاه ارکیده بهتر رشد کند باید هر دو هفته یکبار و یا ماهی یکبار کود دهی آن انجام شود.

میزان کود استفاده شده بستگی به محیط کشت دارد.

در فصل زمستان میزان کود دهی گیاه باید کمتر شود. در دفعات کمتری کود دهی را انجام دهید.

زمان‌هایی که گیاه شکوفه داده است، کود دهی نباید انجام شود.

گل ارکیده چه زمانی شروع به گل دادن می‌کند؟

فصل گلدهی ارکیده‌ها باهم متفاوت است. اما معمولا از دی ماه شروع می‌شوند.

بعد از اتمام گلدهی کمی استراحت می‌کند. سپس شروع به گلدهی دوباره می‌کند.

گل‌های ارکیده هم رنگ‌های خاص و متنوعی دارند. ارغوانی، ارغوانی رگه دار، سفید، صورتی و زرد و ... از رنگ‌های گل‌های آن است.

بعد از این که گلدهی تمام شد، ساقه آن قسمت که گل داده است را بررسی کنید.

روی ساقه گیاه گل دهنده زبانکهای سبزرنگ و یا قهوه‌ای رنگ وجود دارند. اینها از ساقه‌های جانبی که گل می‌دهند، محافظت می‌کنند.

اگر چنین زبانکهایی را در ساقه مشاهده کردید، آن ساقه را حفظ کنید و به هیچ عنوان قطع نکنید. در این حالت ساقه‌های کناری آن هم رشد می‌کنند و  شکوفا می‌شوند.

نکته:

توجه داشته باشید اگر ساقه جانبی وجود نداشته باشد، ساقه گل دهنده را قطع کنید. در این حالت گلدهی مجدد خیلی سریع‌تر انجام می‌شود.

اگر ریشه‌های گیاه از گلدان بیرون زده باشد هم خبر خوبی است. زیرا این ریشه‌ها برای جذب رطوبت به بیرون از گلدان آمده‌اند.

نکات طلایی برای گلدهی گل ارکیده:

در فصل‌های پاییز و بهار از کود گلدهی استفاده کنید. کودهای گلدهی نوعی تحریک کننده گیاه برای رشد گل هستند.

کودهای NPK از کودهای بسیار خوب و مناسب هستند.

پایداری گل ارکیده:

اگر رسیدگی‌های گل ارکیده به صورت منظم و صحیح باشد، این گیاه می‌تواند حتی سال‌ها پایدار و زنده بماند.

دوران رشد گیاه ارکیده به این صورت است که گلدهی شروع می‌شود، سپس گیاهاستراحت می‌کند. بعد از آن دوباره گلدهی شروع می‌شود.

دوره‌ی رشد گیاه ارکیده هم معمولا هر چند ماه یکبار شروع می‌شود. اما به شرطی که به خوبی از آن مراقبت شود.

سیستم رشدی گل ارکیده:

الف) سیمپودیال‌ها:

• سیمپودیال دارای پیاز کاذب: سیمپودیال ها پیاز کاذب دارند. اگر به ساقه آنها نگاه کنید حالت ضخیمی دارد. اما باید بدانید که این ساقه ها تنها برای ذخیره آب و غذا ضخیم شده‌اند و حالتی شبیه به پیاز گرفته‌اند.

این حالت برای گیاه بسیار خوب است. باعث می‌شود تا گیاه در زمان‌های خشکی مقاومت بهتری داشته باشند.

این گیاهان ریزومها  را هم دارند. ریزومها قسمت‌های چوبی از پایه مادر هستند. نقش این ریزومها اتصال پیازها به یکدیگر است.

• سیمپودیال فاقد پیاز کاذب: این نوع ارکیده‌ها معمولا خیلی کم در گلخانه پرورش پیدا می‌کنند.

این نوع ارکیده‌ها در طبیعت‌های پر آب بیشتر وجود دارند.

ارکیده های Phaphiopedilum و Phragmipediumاز همین ارکیده‌های سیمپودیال فاقد پیاز کاذب هستند.

ب) مونوپودیال:

رشد این نوع ارکیده ها به صورت عمودی است. رشد تازه و جدید آنها امتدادی از رشد سال‌ها قبلی است.

برگ‌ها هم به صورت متناوب روی ساقه مرکزی گیاه ارکیده بوجود می‌آیند.

انواع تکثیر گل ارکیده

سه روش برای تکثیر گل ارکیده وجود دارد. برای نگهداری گل ارکیده باید با روش‌های تکثیر آن هم آشنا شوید.

• تکثیر ارکیده از طریق بذر: این روش خیلی روش مناسبی برای تکثیر نیست. زیرا در این روش ارکیده گل‌های مرغوبی حاصل نمی‌کند.
• تکثیر ارکیده به روش قلمه: بیشتر ارکیده‌ها را به همین روش قلمه انتهایی تکثیر می‌دهند.

قسمت بالایی ساقه باید در این روش قطع شود. ریشه هوایی روی همین قسمت بالایی ساقه شکل گرفته است و چندین برگ دارد.

حالا می‌توانید قلمه‌های خود را در گلدانی جداگانه بکارید.

• تکثیر ارکیده به روش تقسیم بوته: Cattleya یکی از همین ارکیده‌هایی است که به روش تقسیم بوته تکثیر می‌شود.

این روش برای آن دسته از گیاهانی که 6 و یا بیشتر از 6 پیاز دارند، مناسب است.

گل ارکیده چه نوع مشکلاتی دارد؟ نحوه درمان آنها به چه صورت است؟

• چرا این گیاه گل نمی‌دهد؟ علت ریزش گل‌ها چیست؟

دو دلیل مهم برای این مشکل وجود دارد. اگر محیط نگهداری ارکیده خیلی سرد و یا خیلی گرم باشد. علت دیگر خشکی زیاد گیاه و یا آبیاری بیش از حد آن است. اما اگر این موارد در نگهداری از گیاه رعایت شود، هیچ زمانی این مشکل برای گیاه زیبای شما بوجود نمی‌آید.

عوامل دیگری هم برای این ریزش و عدم گلدهی وجود دارد. نرسیدن نور کافی به گیاه، استفاده بیش از حد از کود، قرار گرفتن گیاه در کنار مواد مصنوعی مانند کاغذ دیواری‌های تازه نصب شده و ... از علت‌های دیگر این مشکلات هستند.

بهتر است در ابتدا بدانید که کدام یک از این موارد باعث ایجاد این مشکل در گیاه شده است. سپس به فکر راه درمان بیفتید.

• شته و تریپس

شته و تریپس هم جزء آفات‌های گل ارکیده هستند.

برای رفع و راه درمان این مشکل، باید سموم حشره کش مناسب استفاده کرد.

• پوسیدگی طوقه و ریشه

آبیاری زیاد باعث ایجاد این مشکل می‌شود.

سرعت سرایت این بیماری بسیار بالا است. به طوری که طی یک الی دو روز کل گیاه را درگیر می‌کند.

بهترین راه حل درمان آن، این است که گیاه را به طور کامل از گلدان در بیاورید و تمامی بخش‌های آن را به داخل محلول قارچ کش بیندازید.