فیتونیا: روش‌های نگهداری و بیماری‌های آن

نام علمی گیاه فیتونیا، Fittonia Verschaffeltii و از خانواده Acanthaceae است. این گیاه که بومی کشور برزیل است، با نام‌های گل برگ‌نعنایی، پوست‌ماری و گل‌موزاییکی نیز شناخته می‌شود. فیتونیا دارای دو گونه است و شامل گیاهانی خزنده، همیشه سبز و با رشد کند و برگ‌های زینتی می‌شود. در یکی از این دو گونه، رگبرگ‌ها به رنگ ارغوانی بوده و در دیگری به رنگ سفید نقره‌ای است.

فیتونیا گیاهی از مناطق گرمسیری است. ساقه آن از کرک و برگ پوشیده شده و برگ‌های آن به شکل تخم مرغ، با طول ۵ سانت و سبز رنگ با رگبرگ‌های سفید، ارغوانی، صورتی یا قرمز هستند. شاخه‌های آن گسترده و زیبا بوده و برای اینکه این حالت حفظ شود، باید هر از گاهی جوانه‌های انتهایی را حذف کنید تا جوانه‌های جانبی رشد کرده و گیاه پرپشت شود. گل فیتونیا کوچ، ریز و زرد رنگ بوده و چندان جالب توحه نیستند. ارتفاع گیاه به ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌متر می‌رسد و به علت نیاز آن به رطوبت، معمولا در گلدان‌های شیشه‌ای دهان گشاد کاشته می‌شود. در این مقاله قصد داریم به شرایط نگهداری و بیماری‌های فیتونیا و روش‌های درمان آن‌ها بپردازیم.

شرایط نگهداری و بیماری‌های فیتونیا

• نور:

  فیتونیا به مکانی دور از تابش مستقیم آفتاب و با نور متوسط نیاز دارد. نور مستقیم و هوای خشک موجب سوختگی و نازک شدن برگ‌های آن شده و محیط کم‌نور و تاریک نیز موجب رشد علفی آن می‌شود. شرایط ایده‌آل برای فیتونیا، نور فیلترشده پنجره جنوبی یا شرقی با یک متر فاصله است. در فصل‌های گرم سال، این فاصله را بیشتر کنید تا گیاه اذیت نشود.

• آبیاری:

  یکی دیگر از اصول نگهداری و بیماری‌های فیتونیا، آبیاری است. این گیاه به آبیاری متوسط تا زیاد نیاز دارد، یعنی آبیاری باید زمانی که ۲ تا ۳ سانت از سطح خاک خشک شده انجام گیرد. در زمستان هفته‌ای یکبار و در تابستان هفته‌ای دو تا سه بار آن را آبیاری کنید. اگر آبیاری بیش از حد انجام شود، برگ‌های گیاه شروع به ریزش کرده و زرد می‌شوند. اگر خاک گیاه خیلی سبک است و آب به سرعت از گلدان خارج می‌شود، گلدان را تا یک ربع در ظرفی قرار دهید که تا نیمه‌ی‌ آن آب برسد و گیاه بتواند آب مورد نیاز را دریافت کند.

• رطوبت:

  فیتونیا رطوبت را دوست دارد و خشکی هوا موجب ریزش برگ‌های آن می‌شود. برای حفظ رطوبت فیتونیا، گلدان آن را روی زیرگلدانی دارای آب و سنگ‌ریزه قرار دهید (گلدان روی سنگ‌ریزه قرار گیرد و با آب در تماس مستقیم نباشد). می‌توانید از روش غبارپاشی نیز استفاده کنید. چروک شدن لبه برگ فیتونیا نشانه خشکی هوای اطراف آن است.

• دما:

  فیتونیا در تمام طول سال نیاز به گرما دارد. این گیاه می‌تواند دمای ۱۵ تا ۳۰ درجه را تحمل کند اما دمای مناسب برای آن، ۱۸ تا ۲۴ درجه است. در دمای کمتر از ۱۵ درجه رشد آن متوقف شده و نابود می‌گردد. در دمای بالای ۲۶ درجه نیز باید چند بار در روز غبارپاشی شود.

• خاک:

  خاک فیتونیا باید سبک با زهکشی بالا باشد. مناسب‌ترین خاک برای نگهداری و بیماری‌های فیتونیا، یک قسمت پیت ماس + یک قسمت پرلیت + دو قسمت خاک برگ است. ترکیب خاک برگ و ماسه به علاوه کوکوپیت و پرلیت نیز می‌تواند مناسب باشد.

• کوددهی:

  در فصل رشد یعنی بهار و تابستان، می‌توانید هر دو هفته یکبار با استفاده از کودهای شیمیایی مانند کود ۳ بیست گیاه را کوددهی کنید. در فصول سرد این کار را انجام ندهید زیرا گیاه در خواب زمستانی بوده و فقط به آن فشار وارد می‌شود.

تکثیر فیتونیا

تکثیر فیتونیا به دو روش تقسیم بوته و قلمه ساقه انجام می‌شود.

• تقسیم بوته:

  این روش می‌تواند هنگام تعویض گلدان که کل گیاه از گلدان قبلی خارج می‌گردد، به کار گرفته شود. برای استفاده از این روش، خاک را مرطوب کرده و گیاه را آرام از گلدان بیرون بیاورید. سپس آن را به قسمت‌های دارای ریشه تقسیم کنید. هر قسمت را در گلدانی با قطر دهانه ۹ تا ۱۱ سانتی‌متر بکارید. برای تامین رطوبت مورد نیاز گیاه، روی آن را با کیسه پلاستیکی بپوشانید و در جای گرم و دور از تابش خورشید نگه دارید. پس از جوانه‌زنی می‌توانید کیسه را برداشته و گلدان را به جای اصلی خود منتقل کنید.

• قلمه ساقه:

  برای نگهداری و بیماری‌های فیتونیا، می‌توانید از این روش جهت تکثیر آن استفاده کنید. برای این کار، در فصل بهار قلمه‌های ۷ تا ۱۰ سانتی از نوک ساقه‌ها جدا کنید. شاخه‌ای که می‌برید باید حداقل ۳ جوانه داشته باشد تا بتوانید به نتیجه مطلوب برسید. برگ‌های پایینی قلمه را جدا کرده و ۲ تا ۳ برگ انتهایی را دست نزنید. نهایتا قلمه را در بستری مرطوب و سبک بکارید. بهترین بستر برای کاشت قلمه فیتونیا، ترکیب کوکوپیت و پرلیت یا پرلیت و پیت‌ماس است.

پس از کاشت قلمه، گلدان را در محیطی با دمای ۱۸ تا ۲۴ و رطوبت ۵۰ درصد به بالا قرار دهید. اگر سطح خاک رطوبتش را از دست داد، می‌توانید با اسپری رطوبت مورد نیاز گیاه را تامین کنید. مانند روش قبلی، اگر فیتونیا را در آپارتمان کشت می‌کنید، حتما برای تامین رطوبت از کیسه پلاستیکی استفاده کنید اما توجه داشته باشید که کیسه نباید گیاه را لمس کند. روی آن نیز چند حفره برای تنفس تعبیه کنید. قلمه‌ها پس از دو تا سه هفته ریشه‌زایی می‌کنند و باید با ظهور اولین برگ، کیسه را بردارید و آبیاری منظم را شروع کنید.

هرس

اگر شاخه‌های فیتونیا بیش از حد بلند شدند، می‌توانید آن‌ها را کوتاه کنید تا شکل پرپشت و گرد آن حفظ شود.

تعویض گلدان

به دلیل سطحی بودن ریشه‌ها، نیازی به تعویض سالیانه گلدان وجود ندارد. اگر ریشه‌ها از ته گلدان خارج شدند یا رشد فیتونیا کم شد، گلدان آن را تعویض کنید.

نگهداری و بیماری‌های فیتونیا و درمان آن‌ها

• چروک خوردن و پژمردن حاشیه برگ‌ها:

  در نگهداری و بیماری‌های فیتونیا، اگر چنین مشکلی بروز کند یعنی هوا بیش از حد خشک است. برای درمان آن غبارپاشی انجام دهید یا در زیرگلدانی سنگ‌ریزه و آب بریزید. دقت کنید که ته گلدان با آب در ارتباط نباشد.

• لکه‌های سوخته روی برگ‌ها:

  علت بروز این مشکل استفاده از موارد براق‌کننده شیمیایی یا غبارپاشی در آفتاب است. برای پیشگیری و درمان، از موارد براق‌کننده استفاده نکنید و در آفتاب غبارپاشی نکنید.

• ریختن برگ‌ها و نزدن جوانه جدید:

  در این صورت بهتر است بدانید که دمای هوا برای گیاه سرد است و باید جای آن را تغییر دهید. یک دلیل دیگر می‌تواند تشنگی مفرط باشد که در این صورت باید آن را آبیاری کنید.

• زیاد بودن فاصله بین دو برگ و ریز بودن برگ‌ها:

  بروز این مشکل یعنی نور کافی به گیاه نمی‌رسد. باید آن را به محل روشن‌تر منتقل کنید.

• حشرات چسبنده و توده پنبه‌ای سفید:

  این مشکل در اثر حمله شپشک آردآلود اتفاق می‌افتد. شپشک با تغذیه از شیره گیاه، روی آن لکه‌های زرد رنگ ایجاد می‌کند و برگ‌ها به مرور می‌ریزند. این شپشک‌ها ماده چسبناکی به نام عسلک تولید می‌کنند که باید با پنبه آغشته به الکل یا صابون، آن‌ها را بردارید. می‌توانید هر دو هفته یکبار تا زمان رفع علائم، از سم حشره‌کش نیز استفاده کنید.

• زرد شدن برگ‌های پایینی:

  در نگهداری و بیماری‌های فیتونیا اگر چنین مشکلی پیش آمد، باید بدانید که آبیاری زیاد بوده و خاک باتلاقی شده است. سوراخ ته گلدان را بررسی و با یک سیم باریک چک کنید که راه خروج آب از آن بسته نشده باشد. سپس تا زمان آبیاری بعدی اجازه دهید خاک خشک شود.

• زرد شدن ساقه و پوسیدگی ریشه:

  این مشکل نیز به دلیل آبیاری زیاد اتفاق می‌افتد. قبل از آبیاری مجدد، اجازه دهید خاک خشک شود. پس از هر بار آبیاری نیز آب موجود در زیرگلدانی را خالی کنید.

• برگ‌ها زرد شده و پشت آن‌ها تارعنکبوتی است:

  کنه تارعنکبوتی این بلا را به سر گیاه می‌آورد. این کنه شیره گیاه را مکیده و موجب زرد شدن برگ‌ها و تار عنکبوت بستن در قسمت‌های زیرین آن می‌شود. برای درمان آن از سموم کنه‌کش استفاده کنید و رطوبت گیاه را افزایش دهید.

• برگ‌ها آویزان شده و گیاه خودش را انداخته:

  علت این مشکل رطوبت کم و خشکی محیط است. برای درمان، گلدان را با یک کیسه پلاستیکی بپوشانی. آن را منظم آبیاری کنید و هر از گاهی گوشه کیسه را باز بگذارید تا هوا عوض شود. پس از گذشت چند روز برگ‌ها شکل طبیعی خود را بدست می‌آورند.

• لکه برگی:

  این بیماری قارچی در اثر شرایط نامساعد نگهداری، عدم تهویه مناسب، زهکش نامناسب، خیس شدن برگ‌ها حین آبیاری و … رخ می‌دهد. برای جلوگیری از بروز آن، شرایط نگهداری را مساعد کرده، تهویه مناسب، آبیاری منظم، ممانعت از خیس شدن برگ و غرقاب کردن آب را انجام دهید. برای درمان نیز برگ آلوده را حذف کرده و از سموم قارچ‌کش استفاده کنید.