سیکاس : روش نگهداری و بیماری‌های آن

در این مقاله قصد داریم به معرفی گیاه سیکاس پرداخته و به توضیح شرایط نگهداری و جلوگیری از بیماری آن بپردازیم.

گیاه سیکاس یکی از زیباترین و مقاوم ترین گیاهانی است که می تواند در مناطق استوایی و ژاپن به خوبی رشد کند. در واقع بومی همان مناطق است. با توجه به آن که این مناطق برای رشد سیکاس زیبا بسیار مناسب هستند ممکن است ارتفاع آن را به ۱۶ متر نیز برسانند. اما به صورت کلی در صورت نگهداری گیاه در آپارتمان ها خیلی شاهد افزایش قد و ارتفاع آن نخواهیم بود. و فقط ساقه های ضخیم تری خواهیم دید.

سیکاس یک گیاه زینتی است که امروزه از آن در اکثر آپارتمان‌ها و فضاهای باز استفاده می‌شود. اغلب بهترین مکان برای رشد آن ها در استرالیا، هند، آفریقا و… می‌باشد.

شکل ظاهری سیکاس از دیرباز تا کنون شبیه به نخل بوده و تغییرات بسیار زیادی در ظاهر آن به وجود نیامده است. گیاه سیکاس از یک ساقه ضخیم تشکیل شده و برگ‌های آن نیز بلند و کشیده و بسیار براق می‌باشد. به طوریکه همه را مبهوت خود می‌کند!

خصوصیات ظاهری گیاه سیکاس

آیا نام گیاهان دو پایه به گوشتان خورده است ؟ گیاه سیکاس نیز یکی از گیاهان دو پایه است. یعنی یک پایه آن نر و پایه دیگر ماده می‌باشد. اما تفاوت میان پایه‌ها چیست؟

پایه نر سیکاس، از برگ های کلفت و پهن و کوتاه تشکیل شده است که درون کیسه خود گرده های زیادی وجود دارد که در صورت لزوم به بیرون می ریزد. مکان کیسه های گرده پایه نر نیز در قسمت زیرین آن می باشد.

اما گیاه ماده نیز مانند هر گیاه ماده دیگری حاوی تخمدان است . از برگ‌های بسیار مسطح و کشیده خرمایی رنگ تشکیل شده است که زیبایی آن را چند برابر می‌کند. در قسمت بالایی آن نیز می‌توانید شاهد شرابه های دندانه دار باشید. جالب است بدانید که گل های پایه های نر و ماده کاملا متفاوت هستند.

گیاه سیکاس با توجه به محل رشد خود دارای گونه های متفاوتی است. در اکثر آن‌ها شکل برگ‌ها به شکل نخل با تفاوت های کوچکی می باشد. اما جالب است بدانید که زمان پیدایش برگ‌های سیکاس، این برگ‌ها کاملا نرم و دایره‌ای شکل هستند و پس از چند هفته سفت‌تر می‌شوند.

شکل ظاهری برگ‎های گیاه سیکاس

اگر بخواهیم درباره‌ی برگ‌های این گیاه زیبا صحبت کنیم باید بگوییم که همانطور که اشاره شد برگ‌های اکثر گونه‌ها به شکل نخل است. و معمولا در دو طرف رگبرگ‌های اصلی آن نیز می‌توان برگ‌های کوچکتر یا برگچه را مشاهده کرد. برگ‌های اصلی گیاه کاملا دارای نوکی تیز و چرم مانند و براق هستند. همه‌ی برگچه های این گیاه در فصل بهار همگی با هم به وجود می‌آیند. این برگ‌ها  زیبایی گیاه را چند برابر می‌کنند. اما نمی‌توان گفت که برگ دهی سیکاس تنها در اردیبهشت و در فصل بهار انجام می‌شود. چرا که اگر  شرایط هوایی و رطوبتی برای ظهور و رشد برگ ها وجود داشته باشد، در اواخر تابستان نیز این اتفاق دوباره خواهد افتاد.

همانطور که اشاره شد اگر شرایط برای رشد برگ‌ها و افزایش ارتفاع گیاه سیکاس فراهم باشد، ممکن است شاهد برگ‌هایی با طول دو متر و ساقه های بسیار ضخیم باشید. ساقه‌های استوار و بدون انشعاب آن با ارتفاع‌های متفاوتش گویی هوش از سر دوستداران گل و گیاه خواهد برد!

اما نکته مهم دیگر این است که اگر گیاه سیکاس خود را در آپارتمان نگهداری می‌کنید، حتما باید به وسیله هرس کردن و به صورت دوره‌ای، ارتفاع آن را تحت کنترل داشته باشید.

چگونه از گیاه سیکاس مراقبت کنیم؟

نور

بسیاری از گیاهان به راحتی می‌توانند در شرایطی که نور به صورت غیر مستقیم به آن‌ها می تابد دوام آورده و به خوبی رشد کنند. اما سیکاس گیاهی است که برای رشد خود مانند درخت های نخل به نور مستقیم خورشید نیاز دارد . یعنی حتما باید در طول روز چند ساعت از نور مستقیم خورشید را به صورت کامل دریافت کند.

اما یکی از حساس ترین زمان‌ها برای رشد برگ‌های سیکاس زمانی است که برگ‌های آن به تازگی ایجاد می‌شوند . یعنی زمانی که حالت نرم و لطیف دارند. در این زمان که تا دو الی سه هفته بعد به حالت سفت در آیند باید بسیار مراقب گیاه زیبای خود باشید . حال در این دو هفته باید بسیار مراقب باشید تا ضربات ناگهانی به گیاه وارد نشود. همچنین آن را جا به جا نکنید.

درست است که گیاه سیکاس یک گیاه عاشق نور است اما در این دو هفته تا سفت شدن برگ‌ها هرچه برگ‌های گیاه را در قسمت پرنورتری قرار دهید، رشد آن‌ها کمتر بوده و کوتاه‌تر خواهند ماند.  در صورت وجود نور متعادل و غیر مستقیم در این مدت، ارتفاع برگ‌ها بیشتر خواهد شد و در فاصله بیشتری از برگچه‌ها قرار می‌گیرند.

گیاه سیکاس عاشق نور است و هرجا نور ببیند به طرف آن متمایل می شود. بهتر است هر چند روز آن را ۹۰ درجه بچرخانید تا تعادل بین برگ‌های مختلف گیاه حفظ شود.

آبیاری گیاه

سیکاس زیبای شما عاشق آب نیست و حد متعادل آبیاری برای او کافی است. اگر سیکاس را در گلدان کاشته‌اید باید بدانید که این گیاه از خیس بودن و یا حتی خشک بودن همیشگی خود بیزار است. و فقط زمانی باید به آن آب بدهید که خاک آن کاملا خشک است. ساقه سیکاس وظیفه ذخیره آب را بر عهده دارد و در زمان‌هایی که گیاه نیاز شدید به آب دارد می‌تواند از آب ذخیره شده در ساقه خود استفاده کند.

فراموش نکنید که آبیاری کم گیاه در زمان ظهور برگ‌های جدید و نرم و لطیف صدق نمی‌کند. و باید در این دو هفته تا سفت شدن برگ‌ها، آن‌ها را به صورت منظم آبیاری کنید تا شاهد برگ‌های با طراوت و شاداب‌تری باشید.

به غیر از این دو هفته، زمان آبیاری را کاملا تنظیم کنید و به اندازه تعادل به آبیاری گیاه بپردازید. همچنین حواستان باشد که در هنگام آبیاری، آب را روی ساقه و برگ های گیاه نپاشید چرا که ممکن است باعث پوسیدگی برگ ها شود.

حواستان نیز به زهکشی خاک باشد. گلدان شما نیز باید سوراخی داشته باشد تا آب اضافی از زیر گیاه خارج شود.

پس نکته مهم در آبیاری گیاه سیکاس رسیدگی به موقع و بدون افراط و تفریط است .همچنین گیاه از خیس بودن همیشگی خاک خود بیزار است. زمانی می‌توانید اقدام به آبیاری آن کنید که خاک گلدان تا عمق ۳ تا ۸ سانتی متر خشک باشد.

خاک مناسب

همانطور که اشاره شد درختچه دلبر سیکاس شما می‌تواند در هر خاکی که زهکشی مناسبی داشته باشد رشد کند. اما بهترین و عالی‌ترین خاک برای رشد گیاه، خاک کاکتوسی با مواد آلی زیاد است . در لایه اول خاک و در لایه بعدی شن و یا خاک برگ و همچنین در لایه سوم دوباره شن و یا ماسه نیز برای رشد گیاه بسیار مناسب می باشد.

اگر بتوانید ترکیب پرلیت درشت و پیت ماس را به کار بگیرید بسیار عالی است!

اما نکته مهم درباره خاک گیاه سیکاس این است که باید زمان کاشت گیاه، آن را در قسمت بالاتری از خاک بکاریم . به زبان ساده‌تر پیاز گیاه را طوری درون خاک قرار دهید که نصف آن داخل و نصف آن بیرون از خاک قرار گیرد.

کود مناسب

زمان کوددهی بسیاری از گیاهان در فصل بهار است و گیاه سیکاس نیز از این قاعده مستثنی نیست. بهترین زمان برای دریافت کود در فصل بهار و اواخر تابستان است. به هیچ عنوان از کودهای غلیظ به مقدار فراوان استفاده نکنید. زیرا ممکن است ریشه گیاه را بسوزاند و باعث مرگ گیاه شود. بهتر است در فصل بهار و تابستان هر ماه مقداری از کود رقیق شده را برای تغذیه گیاه در نظر بگیرید. همچنین اجازه ندهید که این کودهای اضافی بر روی دهانه و نوک پیاز باقی بمانند زیرا ممکن است نظم از قبل تعیین شده در به وجود آمدن و رشد برگ‌های تازه به هم بریزد و برگ‌ها با آرایش نامنظمی ایجاد شوند.

میزان نور دریافتی سیکاس نیز در میزان دریافت کود او رابطه مستقیمی دارد. در واقع هرچه نور بیشتری برای رشد به گیاه سیکاس بتابد، احتیاج گیاه به کودهای بیشتر نیز افزایش پیدا خواهد کرد. برای مثال گیاهی که در نور کم و در سایه رشد کرده است به کود کمتری نیز نیاز دارد.

دمای مناسب

با توجه به آنکه سیکاس گیاه بومی مناطق مرطوب و گرم است، بهترین مکان برای رشد آن محیطی با دمای معتدل و بین ۱۳ تا ۲۵ درجه می باشد. به همین دلیل است که در شمال کشور شاهد تعداد زیادی از گیاهان سیکاس هستیم.

فراموش نکنید که در فصل زمستان حتما روی گیاه خود را با نایلون بپوشایند.

تنها یکی از گونه های گیاه سیکاس به نام گونه رولوتا است که در برابر سرما می‌تواند بسیار مقاوم باشد. بقیه گونه‌ها نیازمند هوایی معتدل هستند.

رطوبت مناسب

گیاه سیکاس از رطوبت خوشش می‌آید و برای همین است که پیشنهاد می‌کنیم اگر آن را در محیط خشکی نگه داری می‌کنید، حتما گیاه را غبارپاشی کنید تا رطوبت مورد نیاز گیاه تأمین شود. بهتر است زمانی که ور خورشید مستقیما به گیاه می‌تابد از غبارپاشی آن خودداری کرده و این کار را به زمان دیگری موکول کنید.

تعویض گلدان

همانطور که اشاره شد، رشد گیاه سیکاس در آپارتمان‌ها خیلی زیاد نیست و حجم ریشه ها نیز خیلی افزایش پیدا نخواهد کرد. در نتیجه بهتر است هر دو الی سه سال اقدام به تعویض گیاه سیکاس خود کنید.  بهترین فصل برای انجام این کار و تعویض گلدان فصل زمستان و یا اوایل بهار است. چرا که به کاهش رشد گیاه در اواخر زمستان رو به رو هستیم. می‌توانید کار تعویض گلدان را در همان زمان انجام دهید. همچنین هنگام تعویض گلدان از گیاهی استفاده کنید که یک و نیم برابر ریشه عمق داشته باشد.

همچنین گیاه سیکاس جزو آن دسته از گیاهانی است که برای رشد آن باید از یک گلدان عمیق استفاده کنید تا ریشه‌ها به خوبی رشد کنند. تا به همان اندازه نیز ساقه‌ها و برگ‌ها با نظم مشخصی به رشد خود ادامه دهند.

البته در سایت گلی‌یو ما مطلبی درباره‌ی تعویض گلدان آماده کردیم که می‌توانید آن را از اینجا مشاهده کنید.

هرس گیاه

با توجه به رشد کم گیاه، نیاز نیست آن را زیاد هرس کنید. تنها زمانی باید اقدام به هرس سیکاس خود کنید که برگ ها دچار آفت شده باشند. همچنین زمانی که برگ‌های اضافی در گیاه مشاهده کردید که خارج از نظم و شکل گیاه رشد کرده‌اند می‌توانید آن‌ها را هرس کنید.

تکثیر گیاه

می‌توانید از دو راه سیکاس زیبای خود را تکثیر کنید.

1. تکثیر از طریق پاجوش

در این روش باید یک چاقوی تیز برداشته و یک قسمت از ساقه را جدا کنید.  برای جلوگیری از ایجاد عفونت های قارچی و…  در قسمتی از ساقه که محل بریدگی وجود دارد ، مقداری پودر قارج و یا پودرچوب بپاشید تا کل قسمت بریدگی را بپوشاند.

قسمت بریده شده گیاه همان پاجوش است و باید آن را داخل خاک سبک قرار دهید. فراموش نکنید که نصف گیاه در خاک و نصف دیگر بیرون از آن قرار بگیرد. حال خبر خوش این است که پس از سه الی شش ماه، می توانید شاهد ریشه زدن پیاز گیاه باشید.

2. تکثیر از طریق بذر

بذر سیکاس از پوسته سختی تشکیل شده است که باید برای استفاده از آن یک ضربه سخت به بذر وارد کنید تا آب بیشتری در آن نفوذ کند و در نتیجه رشد آن نیز بیشتر شود. در اوایل زمستان بهترین زمان برای جدا کردن بذرها است. برای انجام این کار دانه گیاه را بین دو دست خود قرار دهید و به آن فشار وارد کنید. دانه‌هایی که سفت هستند را انتخاب کنید.

در مرحله بعد روی دانه‌های یک پوسته قرمز رنگ وجود دارد که باید این پوسته را جدا کنید . برای جدا کردن پوست باید خود دانه را به مدت دو روز در آب بخیسانید . پس از جدا شدن دانه‌ها یک الی دو روز دیگر صبر کنید تا خشک شوند. در نهایت آن‌ها را از پهلو در خاک و بستری مناسب و سبک بکارید. بهتر است خاک از نصف پرلایت و نصف خاک برگ و پیت ماس تشکیل شده باشد.

حال که به معرفی و بیان خصوصیات و ویژگی های گیاه سیکاس و همچنین روش‌های نگهداری از آن پرداختیم، نوبت آن است که بیماری‌ها و مشکلات مربوط به گیاه را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

مشکلات و بیماری‌ها

• پیچ خوردگی برگ‌ها
  

اگر برگ‌های سیکاس زیبای شما دچار پیچ خوردگی شده است احتمالا مشکل از کمبود نور گیاه است. و باید آن را به مکانی پرنور تر منتقل کنید. همچنین ممکن است کمبود آب نیز یکی دیگر از مشکلات پیچ خوردگی گیاه باشد که باید آن را در نظر بگیرید.

• زرد شدن برگ‌ها
  

در این قسمت باید ببینید برگ‌های کدام قسمت از گیاه دقیقا زرد شده است. اگر برگ‌های مسن و کناری گیاه زرد شده اند که کاملا طبیعی است و نباید نگران باشید و سعی کنید فقط برگ‌های پیر را از گیاه جدا کنید.

اما اگر برگ‌های جوانتر با این مشکل مواجه شده اند باید ببینید که زرد شدن آن‌ها با چه شرایطی اتفاق می افتاد.در ادامه به صورت جزئی‌تر به این مشکل خواهیم پرداخت:

• اگر برگ‌های به صورت تکی شروع به زرد شدن کنند احتمالا مشکل از کمبود آهن گیاه است . البته میزان کوددهی بیش از اندازه نیز می تواند دلیلی بر زرد شدن گیاه به صورت تکی باشد.
• اگر کل برگ‌ها به صورت یکجا و با هم شروع به زرد شدن کردند، قطعا ایراد از مقدار آبیاری و نوع خاک است. اگر خاک گیاه زهکشی مناسبی نداشته باشد، ریشه‌ها می‌پوسند و در نتیجه برگ‌ها نیز زرد خواهند شد. آبیاری بیش از اندازه نیز باعث پوسیدن ریشه گیاه خواهد شد. همچنین حتما در زیر گلدان خود سوراخ‌هایی تعبیه کنید که و مرتبا آن‌ها را چک کنید تا راه خارج آب بسته نشده باشد.

• برگ ندادن گیاه
  

اگر دیدید که سیکاس شما برگ نمی‌دهد حتما مشکل از کمبود نور است. سعی کنید آن را به مکانی که دارای نور بیشتری باشد منتقل کنید.

• ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی برگ گیاه
  

لکه‌های قهوه ای اکثرا بر روی برگ‌هایی ایجاد می‌شود که پیر هستند. همچنین می‌تواند نشان دهنده‌ی شته و یا شته باشد که با سم های مخصوص برطرف خواهد شد.

• قارچ زدن تنه و ریشه
  

در این بیماری قسمتی از ساقه که به خاک نزدیک است پوسیده می‌شود. متاسفانه برگ‌ها پژمرده می‌شوند و گیاه در نهایت از دست می رود و می‌میرد.

علت این بیماری نیز می‌تواند آبیاری بیش از اندازه گیاه سیکاس باشد. یکی از روش‌های رفع و جلوگیری از این بیماری آبیاری متعادل . کم گیاه و همچنین قرار دادن ان در محیط تمیز و پاکیزه و ضد عفونی کردن خاک است.

• ابتلا به شپشک آردآلو
  

بهتر است بدانید که شپشک آردآلو در واقع یکی از آفات گیاه سیکاس است که در نتیجه آن برگ‌های گیاه زرد شده و بسیار ضعیف و بی جان و همچنین بد قیافه خواهند شد. بهتر است با مشاهده این شپشک مقداری از پنبه را آغشته به الکل کرده و به وسیله آن شپشک‌ها را جدا کنید. استفاده از حشره کش‌های مخصوص از بین بردن شپشک نیز موثر است.

• ابتلا به شپشک سپردار
  

شپشک سپردار نیز یکی دیگر از معضلات و آفات مربوط به گیاه سیکاس است که روی برگ‌های گیاه، لکه‌های قهوه‌ای ایجاد خواهد شد که ظاهر گیاه را زشت خواهد کرد. منبع تغذیه شپشک سپردار نیز شیره سیکاس است. اگر تعداد آن افزایش پیدا کند، مشکلاتی مانند زرد شدن و ضعف و ریزش برگ‌ها را به دنبال خواهد داشت. بهتر است برای از بین بردن این حشرات از یک حشره کش مخصوص استفاده شود.

امید است مطالب بالا در نگهداری و پیشگیری از بیماری‌های مربوط به گیاه سیکاس زیبای منزل شما مفید باشد.