گیاه ونوس حشره خوار : روش‌های نگهداری و بیماری‌های آن

امروز به بررسی گیاه ونوس حشره خوار و روش‌های نگهداری و بیماری‌های آن می‌پردازیم. در بین کارشناسان حوزه گل و گیاه، «گیاه ونوس حشره خوار» به دو نام دیگر نیز شناخته می‌شود. این نام‌ها عبارتند از: «گیاه ونوس مگس گیر» یا «گیاه ونوس مگس خوار». در میان متخصصان علوم گیاه شناسی به این گیاه اصطلاحا «Dionaea muscipula» گفته می‌شود. در طبقه بندی گیاهان، گیاه ونوس حشره خوار در دسته گیاهان گوشت‌خوار قرار می‌گیرد. زیست گاه اصلی این گیاه مناطق نیمه گرمسیری به ویژه در سواحل آمریکا در کارولینای شمالی و جنوبی است. در این مطلب قصد داریم تا ضمن معرفی آن به آموزش پرورش و رشد گیاه ونوس حشره خوار بپردازیم.

مشخصات ظاهری گیاه ونوس حشره خوار

یک معیار برای تعیین سن این گیاه، شمردن تعداد برگ‌های آن است. تعداد برگ‌های آن با افزایش سنش بین سه تا هشت برگ تغییر می ‌کند.

این گیاه دارای ساقه‌های با طول نه چندان زیاد است. طول ساقه‌های آن حداکثر به ده سانتی‌متر می‌رسد.

مکانیزم تغذیه گیاه ونوس حشره خوار چیست؟

نحوه تغذیه این گیاه برای بحث پرورش و رشد گیاه ونوس حشره دار اهمیت دارد. در قسمت نوک برگ‌های این گیاه،‌ پرزهای ریز و حساسی وجود دارد که در واقع نقش تعیین کننده‌ای در تغذیه آن ایفا می‌کند. اگر حشرات در قسمت نوک برگ‌های آن بنشینند،‌ به طور خودکار قسمت انتهای برگ متوجه حضور آنها شده و جمع می‌شود. هنوز به طور دقیق مشخص نشده است که بر طبق چه اصولی این کار انجام می‌شود. اما به قسمت‌های انتهایی برگ‌ها اصطلاح پهنک اطلاق می‌شود.

پهنک‌ها ساختار کشیده باله داری هستند که به صورت دو پهنک شکل می‌گیرند و در واقع دهانه‌ای ایجاد می‌کنند. داخل این پهنک‌ها به رنگ قرمز دیده می‌شود. دلیل آن به خاطر وجود غده‌های قرمز رنگ کوچکی داخل آن است. در قسمت نوک هر پهنک نیز چندین خار نازک ولی در حال مقاوم و محکم وجود دارد.

در بررسی‌های تجربی مشخص شده است که سرعت بسته شدن برگ‌ها متفاوت است. در واقع عواملی نظیر تغییرات دما و رطوب،‌ شدت تابش نور و همچنین اندازه حشره در سرعت جمع شدن پهنک‌ها موثر هستند.

پس از بسته شدن پهنک یک ماده اسیدی از غده‌های روی آن منتشر می‌شود که به کمک باکتری‌های موجود در اسید تولید شده،‌ حشره را هضم می‌کند. این فرآیند با توجه به اندازه حشره ممکن است بین 5 روز تا یک ماه به طول بینجامد.

پس از طی این مدت زمان،‌ پهنک دوباره باز می‌شود. نکته جالب این است که برگ پس از هضم حشره و باز شدن مجدد تغییر شکل ظاهری می‌دهد. بعد از دو یا سه بار که این فرآیند توسط یک برگ انجام شود،‌ آن برگ به طور تدریجی به رنگ قهوه‌ای میل می‌کند و خشک می‌شود. به جای آن برگ خشک شده، برگ جدید می‌روید.

نکته بسیار جالب آن است که این گیاه چگونه می‌تواند حشرات را به سمت خود جلب کند. گیاه ونوس حشره خوار، قادر است یک بوی خاص در محیط پخش کند که می‌تواند حشرات را حتی از فاصله بالای صد متر به سمت خود جذب کند.

شرایط پرورش و رشد گیاه ونوس حشره خوار

در این قسمت در ذیل عنوان شرایط پرورش و رشد گیاه ونوس حشره خوار، به بررسی بحث نکات ضروری برای پرورش و تکثیر‌ آن و همچنین بیماری‌های رایج آن می‌پردازیم.

نور مناسب

گیاه ونوس حشره خوار به نور نسبتا زیادی برای رشد و ادامه حیات نیاز دارد. باید در طول شبانه‌روز حداقل 12 ساعت در محیطی دارای نور کافی قرار داشته باشد. از این مدت باید حدود چهار ساعت زیر تابش مستقیم خورشید قرار بگیرد.

در عین حال این گیاه در برابر آفتاب سوزان تابستان حساس است. لذا در تابستان‌ها مدت زمان قرار گیری آن در مقابل تابش مستقیم خورشید کمتر می‌شود.

در مدل زندگی‌های آپارتمانی امروز معمولا مدت زمان کمی نور خورشید در خانه‌ها وجود دارد. برای پرورش و رشد گیاه ونوس حشره خوار در این گونه منازل می‌توان از یک لامپ فلوئورسنتی یا LED در فاصله سی سانتی‌متری آن استفاده کرد تا مشکل کمبود نور خورشید جبران شود.

آبیاری مناسب

عمده گیاهان گوشت خوار نباید در محیط خشک نگهداری شوند و حتما باید حداقل رطوبتی را برای آنها فراهم آورد. به همین دلیل می‌توان از تراریوم‌ها نیز برای پرورش و رشد گیاه ونوس حشره خوار استفاده نمود.

آبیاری بیش از حد به گیاه حشره خوار و به طور کلی هر گیاه دیگری نیز مضر است. نکته مهم در آبیاری این گیاه آن است که نباید از آب شهری معمولی استفاده شود. آب شهری باید یک مرتبه تصفیه شود تا املاح سنگین آن جدا شود و پس از آن برای آبیاری گیاه ونوس استفاده شود.

در مناطق گرم و خشک باید بین دو تا پنج روز یکبار به گیاه آب داد. اگر از تراریوم به عنوان محیط پرورش آن استفاده می‌کنید یا در مناطق خنک ساکن هستید، در ماه بین دو تا سه مرتبه آبیاری آن کافی است.

به طور کلی هم هرگاه خاک گلدان آن خشک و سفت شده بود،‌ نیاز به آبیاری دارد.

حفظ رطوبت کافی

همانطور که در قسمت قبل گفته شد،‌ اگر رطوبت کافی برای گیاه حشره خوار فراهم نشود،‌ خیلی زود ساختار و سایز پنهک‌ها تغییر می‌کند. همچنین اگر در طولانی مدت در محیط خشک نگهداری شود،‌ دهانه پهنک‌ها بسته می‌شود. به کمک تکنیک جزیره می‌توانید نیاز این گیاه به رطوبت را برطرف کنید. در واقع در ظرف آب می‌ریزید و گلدان حاوی گیاه ونوس را روی آن قرار می‌دهید.

درجه حرارت مناسب

دمای مناسب برای پرورش و رشد گیاه ونوس حشره خوار بین 22 تا 28 درجه سلسیوس است. بالا رفتن دما باعث خشک شدن آن می‌شود. لذا هرگاه دما بالاتر رفت به کمک آبیاری و تکنیک جزیره می‌توانید جلوی خشک شدن آن را بگیرید. همچنین در زمستان و محیط های سرد نیز نباید اجازه دهید دمای آن کمتر از ده درجه سلسیوس شود چرا که آنگاه سرعت باز و بسته شدن پهنک‌ها بسیار کند می‌شود.

خاک مناسب برای پرورش و رشد گیاه ونوس حشره خوار

اگر به یک میزان از «پرلیت» و خاک سیلیکاتی با درجه کشاورزی با هم مخلوط کنید،‌ خاک مناسب برای رشد این گیاه به دست می‌آید. گیاه ونوس در این ترکیب رشد سریع و خوش فرمی دارد. خاک محل پرورش ونوس نباید «ورمیکولیت» داشته باشد چرا که دارای مواد معدنی است که باعث مسموم شدن گیاه در طولانی مدت می‌شود.

گلدان سفالی نیز به دلیل آنکه دارای مواد معدنی است، بستر مناسبی برای پورش گیاه حشره خوار نیست. گلدان‌های پلاستیکی با عمق 12 سانتی‌متر بهترین بستر برای پرورش این گیاه است.

بدون نیاز به کوددهی

اگر در باغچه خانه‌تان از این گیاه نگهداری می‌کنید،‌ به هیچ وجه نیاز به تغذیه ندارد و به طور مستقل نیاز خود را تأمین می‌کند. در داخل محیط خانه نیز اگر هر پانزده روز یکبار تعدادی حشره مرده روی پهنک‌های آن قرار دهید،‌ کافی خواهد بود.

در فرآیند جذب شدن حشرات مرده،‌ اوره تولید می‌شود که باعث ترشح شیره گوارشی گیاه ونوس می‌شود. توصیه ما به شما این است که به هیچ وجه از غذاهای خودتان مثل گوشت به این گیاه ندهید. چون هضم آن برای گیاه حشره خوار بسیار دردسرساز و زمان‌بر است.

هرس کردن صحیح

تصور نکنید که هرس کردن گیاهان صرفا برای زیبا شدن آنهاست. قسمت‌های پژمرده گیاه مانع از رسیدن نور کافی به سایر بخش‌های می‌شوند. لذا با حذف آنها امکان تنفس بهتر را برای گیاه فراهم می‌کنید.

دیر هرس کردن برگ‌های گیاه ونوس باعث می‌شود تا به قارچ دچار شود که در کوتاه مدت گیاه را از بین می‌برد و برای جلوگیری از آن باید بخش‌های زیادی از برگ‌های گیاه را قطع کیند. لذا برای هرس کردن برگ‌های پژمرده این گیاه هیچ وقت تعلل نکنید. برگ‌های پژمرده عمدتا به رنگ قهوه‌ای متمایل می‌شوند.

عوض کردن گلدان

این گیاه به طور پیوسته در حال رشد است. لذا سالیانه یکبار باید گلدان ان عوض شود. چقدر خوب است که این کار را در فصل بهار یا ابتدای تابستان انجام دهید که گیاه فرصت رشد مناسبی را داشته باشد. گلدان نه باید کوچک باشد و نه بیش از حد بزرگ. گلدان کوچک باعث فشار آمدن به گیاه می‌شود و گلدان بزرگ باعث اتلاف انرژی آن در روند ریشه‌زایی می‌شود.

پس از خرید گیاه حشره خوار گلدان آن را به خوبی تمیز کنید تا مواد معدنی چسبیده به دیواره‌های آن وارد خاک نشود. هیچگاه اجازه ندهید که خاگ گیاه خشک و سفت شود.

چگونگی تکثیر گیاه ونوس حشره خوار

بذر، گزینه مناسبی برای تکثیر گیاه ونوس است. یک محیط پرورش جدید برای رشد بذر مورد نیاز است که دمایی بین 25 تا 32 درجه سلسیوس را داشته باشد. می‌توانید قبل از قرار دادن بذر در خاک،‌ آن را چند ساعت در آب ولرم بگذارید تا پوست سخت آن نرم شود. به این ترتیب جوانه زنی آن سریع‌تر اتفاق می‌افتد.

اگر شراط محیطی را به صورت مناسب حفظ کنید،‌ پس از یک ماه تا شش هفته نخستین جوانه‌ها ایجاد خواهند شد. پس از جوانه‌زنی، همه چیز به روند عادی پرورش و رشد گیاه ونوس حشره خوار برمی‌گردد.

بیماری‌ها و آفات گیاه ونوس حشره خوار

تغییر فرم برگ‌ها به وسیله شته‌ها

شته‌ها به حدی ریز هستند که به سختی می‌توان آنها را از چسبیدن به برگ‌ها منع کرد. شته‌ها باعث بر هم خوردن شکل گیاهان در قسمت تاج آنها می‌شوند. نکته مهم این است که شته‌ها کشنده نیستند.

برای نجات گیاه از دست شته‌ها، باید بین دو تا سه روز آن را داخل آب بگذارید و در صورت نیاز بعد از یک هفته مجددا این کار را تکرار کنید. روغن باغبانی و صابون حشره‌کش نیز در مواقع لزوم می‌توانند کارآمد باشند.

مگس قارچ

نام دیگر «مگس قارچ»، «مگس ریز سیاه» است که از گیاه تغذیه می‌کند. در حالت عادی چندان خطر جدی ایجاد نمی‌کند اما اگر گیاه جوان باشد، ممکن است که به ریشه و برگ‌های آن آسیب وارد شود. با ریختن محلول «باکتری باسیلوس تورنجینسیس» در خاک این گیاه می‌توان این مگس‌ها را از بین برد. راه جلوگیری از هجوم اینگونه مگس‌ها با گیاه ونوس،‌ آب ندادن بیش از حد به آن است.

کپک خاکستری

تنها بیماری قارچی که می‌تواند گیاه ونوس را از پای در بیاورد،‌ «کپک خاکستری» است. برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری باید در طول روز گیاه را در معرض نور زیادی قرار دهید و تهویه مناسبی نیز در محیط فراهم کنید.

چند نکته طلایی در مورد پرورش و رشد گیاه ونوس حشره خوار

• برای سنجش این موضوع که نور کافی در اختیار گیاه قرار دارد یا نه باید برگ‌های گیاه را بررسی کنید. اگر برگ‌ها نازک و بلند شده باشند،‌ به معنی آن است که نور کافی به گیاه نمی‌رسد.
• دمای محیط را که پایین‌تر از ده درجه سلسیوس بیاورید،‌ پهنک‌ها خیلی دیر بسته می‌شوند.
• هضم مناسب غذای گیاه مشروط به آن است که حشره‌های با اندازه کوچک و بدن نرم به آن داده شود.
• گیاه ونوس به هیچ وجه نیاز به کود ندارد چون باعث می‌شود ریشه گیاه بسوزد.